Một trăm lẻ
một
Câu Chuyện Thiền
Trần Trúc
Lâm dịch
-----o0o----
01-20
1. Một Cốc Trà
Nan-In, một thiền sư Nhật
vào thời Minh - Trị (1868- 1912), tiếp một vị giáo sư đại học đến
tham vấn về Thiền. Nan-In đãi trà. Ngài chế một cốc đầy và vẫn
tiếp tục rót. Vị giáo sư nhìn cốc nước tràn cho đến khi không
nhịn được, bèn lên tiếng: "Nó đã đầy tràn rồi, không thêm
được nữa đâu!"
"Thì cũng như chiếc cốc này" Nan-In thong thả
nói, "ông đã mang đầy tư kiến và thành kiến. Làm sao tôi có
thể chỉ cho ông về Thiền nếu ông không cạn cốc của ông?"
^
2. Tìm Thấy Viên
Ngọc Trên Đường Bùn
Gudo tuy là quốc sư, nhưng
ngài vẫn hay du hành như một kẻ khất sĩ lang thang. Một hôm trên
đường đi Edo, một trung tâm văn hóa và chính trị quan trọng, ngài
đến gần một ngôi làng có tên là Takenaka. Trời đã tối và mưa
tầm tả, Gudo ướt mẹp và đôi dép rơm đã tơi tả. - một căn nhà
tranh gần làng, ngài thấy có khoảng bốn hay năm đôi dép bày ở
cửa sồ và muốn vào hỏi mua một đôi. Người đàn bà thấy ngài
ướt lạnh, thương tình mời ngài trú qua đêm. Gudo nhận lời và
cám tạ bà ta. Ngài đến trước bàn thờ giữa nhà tụng một
thời kinh. Sau đó bà mẹ của bà chủ và bầy con ra chào. Nhìn thấy
cả nhà buồn bả, ngài hỏi cớ sự. "Chồng con là kẻ cờ bạc
say sưa", người đàn bà kể lể. "Khi ổng ăn bạc thì uống
rượu say mèm rồi về nhà đánh đập vợ con. Nếu ổng thua thì đi
vay mượn khắp nơi. Lắm khi say quá lại không về nhà. Con phải làm
sao?"
"Để bần tăng giúp cho," Gudo nói. "Đây
có ít tiền, hãy đi mua một chung rượu ngon và ít đồ nhấm. Rồi bà
đi nghỉ đi. Bần tăng sẽ tọa thiền trước bàn thờ." Nữa
đêm, ông chồng say khướt trở về, la lối om xòm. "Con mẹ nó
đâu, tao về nhà đây này. Có cái gì ăn không?"
"Có" Gudo nói, "Bần tăng bị mắc mưa và
được bà nhà thương tâm cho tạm trú qua đêm. Để đền đáp bần
tăng có mua một ít rượu và đồ nhấm dành cho ông dùng."
Gã đàn ông hài lòng, uống sạch chung rượu rồi
ngã lăn trên sàn mà ngủ. Gudo tọa thiền cạnh bên. Sáng sớm hôm
sau, gã đàn ông tỉnh dậy quên hẳn mọi chuyện đêm qua.
"Ông là ai? - đâu đến đây?" gã hỏi Gudo khi
ngài vẫn còn trầm tư mặc tưởng. "Bần tăng là Gudo từ Đông
Kinh đến, trên đường đi Edo," Thiền sư trả lời.
Gã đàn ông xấu hổ quá, liền miệng xin lỗi quốc
sư. Gudo mĩm cười.
"Mọi sự, mọi vật trên đời đều vô
thường," ngài giảng giải. "Cuộc đời rất ngắn ngủi. Nếu
ông cứ tiếp tục cờ bạc và rượu chè thì ông chẳng làm
được việc gì hữu sự, lại còn làm khổ vợ con."
Gã đàn ông chợt ngộ, như ra khỏi cơn mê.
"Đại sư nói đúng," anh ta dõng dạc. "Làm
sao con có thể đền bù cho ngài về lời dạy này! Hay là để con mang
hành lý hộ ngài và tin ngài một đoạn đường.ẽ
"Nếu ông muốn," Gudo tán đồng.
Hai người lên đường. Sau khoảng ba dặm, Gudo bảo y
quay về.
"Xin được thêm năm dặm nữa," gã nài nỉ.
Họ tiếp tục đi.
"Giờ ông nên quay về," Gudo khuyên.
"Hẳn thêm mười dặm nữa," gã đàn ông xin.
"Hãy về ngay," Gudo bảo sau khi đã đi hết
mười dặm.
"Xin cho con theo Đại sư suốt đời," gã tuyên
bố.
Những thiền sư hiện đại của Nhật đều là môn đệ
của người kế thừa Gudo. Tên của ngài là Mu-nan, người đàn ông
đã không bao giờ quay trở lại.
^
3. Thật Vậy Sao?
Thiền sư Hakuin được mọi
người tán tụng là một bậc đạo hạnh. Cạnh thiền thất có một
cô gái xinh đẹp mà bố mẹ là chủ một cửa hàng thực phẩm.
Bỗng dưng một hôm bố mẹ cô khám phá ra rằng cô đang mang bầu. Cô
không chịu khai ai là tác giả của cái bào thai, nhưng sau bao lân cật
vấn cô bảo là Hakuin.
Cha mẹ cô điên tiết lên đến đối chất với Hakuin.
Ngài chỉ nói "Thật vậy sao?".
Ngay khi đứa bé vừa chào đời, nó được giao cho
Hakuin, lúc bấy giờ danh dự của ngài đã bị tổn thương nghiêm
trọng, nhưng ngài vẫn thản nhiên. Ngài tận tình chăm sóc đứa bé
và thường đi sang hàng xóm để xin sữa và các thức cần thiết
khác để nuôi trẻ sơ sinh.
Một năm sau, cô gái xinh đẹp kia không chịu đựng
được lương tâm cắn rứt, bèn thú nhận với bố mẹ rằng người
cha thật sự của đứa bé là anh hàng cá trẻ tuổi. Bố mẹ cô
gái vội vả đến tạ lỗi với thiền sư, mong ngài thứ tội và xin
nhận lại đứa bé.
Hakuin chấp thuận và khi trao đứa bé lại ngài chỉ
nói: "Thật vậy sao?".^
4. Vâng Lời
Khi thiền sư Bankei thuyết
pháp, thính giả không những chỉ là thiền sinh mà còn có mọi hạng
của các tông phái khác. Ngài không bao giờ trích dẫn kinh sách
hoặc say sưa biện luận. Thay vào đó, lời ngài giảng đi thẳng vào
tâm người nghe.
Thính chúng đông đảo của ngài làm cho một vị tăng
của phái Nichiren tức giận, bởi vì ngay cả đồ đệ của ông ta
cũng bõ đi nghe thiền. Vị tăng cao ngạo kia quyết định tìm đến thiền
đường để tranh biện với Bankei.
"Này, ông giáo thiền kia!" vị tăng gọi lớn.
"Đợi một chút. Ai kính phục ông đều nghe lời ông cả, nhưng
một kẻ như ta đây không hề phục ông. Vậy ông có thể làm cho ta
vâng lời ông được chăng?ẽ
"Hãy đến gần đây, ta sẽ chỉ cho" Bankei nói.
Với vẻ tự đắc, vị tăng nọ vạch đám đông
bước đến.
Bankei mĩm cười bảo "Ông hãy sang bên trái
ta."
Vị tăng làm theo.
"Không," Bankei nói, "Chúng ta có thể nói
chuyện d hơn nếu ông bước sang bên phải. Hãy qua đây." Ông
tăng lại vênh váo bước sang bên phải.
"Ông thấy không" Bankei nhỏ nhẹ, "ông đang
tuân theo lời ta và ta nghĩ ông cũng là một người rất tốt. Bây
giờ hãy ngồi xuống và lắng nghe."^
5. Nếu Yêu, Hãy Yêu Công Khai
Hai mươi tăng sinh và một ni
sinh tên là Eshun, đang tu thiền với một vị thiền sư. Eshun rất đẹp
mặc dù đã cạo đầu và khoác áo nâu sòng. Vài tăng sinh đem
lòng yêu trộm. Một tăng sinh viết cho cô một lá thư tình và mong
được gặp riêng. Eshun không trả lời. Ngày hôm sau vừa hết buổi
giảng của thầy, Eshun đứng dậy nói lớn, ám chỉ vào người đã
gởi thư cho cô: "Nếu sư huynh nào đó yêu tôi thực sự thì
ngay bây giờ hãy đến đây ôm tôi."^
6. Không Có Lòng Nhân
- Trung hoa, có một bà lão
đã tận tình săn sóc cho một vị tăng hơn hai mươi năm. Bà đã xây
một thảo am và lo cơm nước cho ông ta để chuyên tọa thiền. Đến
một hôm bà muốn thử xem ông đã tu hành đến đâu. Bà đi tìm
được một cô gái xuân tình phơi phới. "Đến ôm ổng," bà
bảo cô gái, "rồi hỏi ổng: Bây giờ làm trò gì nữa? "
Cô gái liền tìm đến vị tăng và chẳng bõ mất thì
giờ nhào vào ôm và vuốt ve ông ta, rồi hỏi ông ta làm gì tiếp.
"Một cổ thụ mọc trên đá lạnh vào mùa
đông," vị tăng trả lời một cách văn hoa. "Còn đâu lửa
lòng."
Cô gái trở về thuật lại tự sự.
"Cứ nghĩ ta đã nuôi y hơn hai mươi năm!" Bà
già kêu lên giận dữ, "Y đã không màng đến nhu cầu của cô,
y đã không rũ lòng giải thích cho cô. Y không cần phải đáp ứng
dục tình, nhưng ít ra cũng phải có chút lòng thương."
Nói liền, bà đến đốt rụi thảo am.^
7. Lời Rao
Tanzan viết sáu mươi tấm bưu
thiếp vào ngày cuối của đời ngài, rồi bảo thị vệ gởi đi. Xong
ngài viên tịch. Tấm bưu thiếp viết:
Ta sắp rời khỏi thế gian này. Đây là lời tuyên
bố cuối cùng của ta.
Tanzan
Ngày 27 tháng 7 năm 1892^
8. Những Cuộn
Sóng Lớn
Buổi đầu của thời Minh
Trị, có một đô vật sĩ tên là O-nami (Đại Ba).
O-nami mạnh vô song và rất am tường nghệ thuật đô
vật. Trong những cuộc đấu riêng trong nội viện, y còn hạ luôn cả
sư phụ nữa, nhưng trước công chúng thì y lại nhút nhát đến nỗi
môn đệ của y lại đánh ngã được y.
O-nami thấy cần phải tìm một vị thiền sư nhờ giúp
đở. Vừa lúc, có một vị sư du hành tên là Hakuju đang dừng chân
ở một ngồi chùa nhỏ gần đó, O-nami tìm đến ngay và trình bày
nỗi khổ tâm.
"Đại Ba là tên của ngươi," vị thiền sư trầm
ngâm, "vậy thì hãy ở lại trong chùa tối nay. Hãy tưởng
tượng rằng ngươi là những cuộn sóng lớn. Ngươi không còn là
đô vật sĩ nhút nhát nữa. Ngươi là những đợt sóng thần cuốn
phăng tất cả. Cứ làm như thế thì ngươi sẽ trở thành đô vật
sĩ vĩ đại toàn quốc.ẽ
Thiền sư lui nghỉ. O-nami tỉnh tọa cố tưởng tượng
mình là những ngọn sóng. Y nghĩ ngợi lung tung. Rồi dần dần y có
cảm giác của những làn sóng. Đêm dần qua thì ngọn sóng càng
lớn. Chúng cuốn phăng cả bông hoa trong các bình cúng. Ngay cả
tượng Phật trên bàn thờ cũng bị chìm. Trước bình minh thì chẳng
còn thấy chùa đâu mà chỉ là một đại dương bao la.
Đến sáng, thiền sư thấy O-nami còn đang trầm tư mặc
tưởng, môi nở nụ cười. Ngài vỗ vai đô vật sĩ. "Bây giờ
không còn gì đáng ngại nữa," ngài bảo. "Ngươi là những
cuộn sóng ấy. Ngươi sẽ cuốn phăng mọi vật trước mắt."
Ngày hôm ấy, O-nami thắng trận thi đấu một cách dễ
dàng. Về sau không còn ai trên nước Nhật có thể hạ y được
nữa. ^
9. Mặt Trăng
Không Thể Bị Đánh Cắp Được
Ryokan, một vị thiền sư sống
cuộc đời hết sức giản đơn trong một thảo am ở dưới chân núi.
Một đêm có kẻ đạo chích đột nhập nhưng nhìn quanh chẳng có gì
đấng lấy cả. Ryokan vừa trở về, bắt gặp kẻ trộm.
"Có lẽ ngươi từ xa lắm đến thăm ta," ngài
nói với hắn, "và không nên về tay không. Hãy cầm lấy bô
quần áo của ta như là một món quà mọn."
Kẽ trộm sững sốt. Hắn vơ bộ quần áo và chuồn
ngay.
Ryokan ngồi trần truồng ngắm trăng. "Thiệt đáng
thương," ngài trầm ngâm, "Ta ước gì có thể tặng cho hắn
mặt trăng tuyệt đẹp này."
^
10. Bài Thơ Cuối
Của Hoshin
Thiền sư Hoshin sống ở Trung
Hoa nhiều năm trước khi quay về vùng đông bắc nước Nhật dể thu
dạy đệ tử. Khi già lắm ngài mới kể lại cho đệ tử nghe một
câu chuyện mà ngài đã từng nghe ở Trung quốc. Chuyện kể: ?
Một năm vào cuối tháng chạp, Tokufu đã quá già nói
với đệ tử: "Ta không sống được đến sang năm vậy các con
hãy săn sóc ta thật tốt trong năm nay nhé."
Tăng chúng nghĩ rằng ngài chỉ nói đùa, thế nhưng vì
ngài là bậc thầy đạo cao đức trọng cho nên các thiền tăng thay
nhau chăm sóc ngài rất mực cho hết những ngày còn lại trong năm.
Vào đêm giao thừa, Tokufu nói: "Các con rất tốt
với ta. Chiều mai, khi tuyết ngừng rơi, ta sẽ xa các con."
Tăng chúng cười rân, nghĩ rằng thầy mình đã quá
già nên lẩm cẩm bởi vì đêm rất tỏ và chẳng thấy tuyết đâu.
Nhưng đến nữa đêm tuyết bắt đầu rơi, và đến sáng hôm sau thì
chẳng thấy thầy đâu nữa. Họ tìm đến thiền đường thì thấy
ngài đã viên tịch. ?
Sau khi kể xong, Hoshin nói với môn đồ: "Cũng
chẳng khó mấy để một thiền sư đoán được ngày mình viên tịch,
nhưng nếu muốn thì ông ta có thể làm được."
"Thầy làm được không?ẽ một đệ tử hỏi.
"
"Được chứ," Hoshin trả lời. "Ta có thể
cho các con biết việc ta sẽ làm sau bảy ngày nữa."
Chẳng có môn đồ nào nào tin hết, và cũng chẳng ai
để ý đến câu chuyện đã nói cho đến một hôm ngài cho gọi bọn
họ lại.
"Bảy ngày trước," ngài nhắc lại, "ta nói
với các ngươi rằng ta sẽ lìa xa các ngươi. Theo thông lệ thì nên
để lại một bài thơ giả biệt, nhưng ta thì chẳng phải là thi sĩ
hoặc kẽ viết chữ đẹp. Một đứa trong các con ghi hộ ta mấy lời
cuối cùng này."
Đồ chúng tưởng ngài đùa cợt, nhưng một đệ tử
đã chuẩn bị để ghi chép.
"Con sẳn sàng chưa?ẽ Hoshin hỏi.
"Bạch thầy, rồi ạ," đệ tử đáp.
Rồi Hoshin đọc bài kệ:
Ta đến từ trong sáng
Và về với trong sáng.
Là cái gì vậy?
Bài thơ thiếu một câu nữa để trở thành bài hài
cú, người đệ tử nhắc: "Sư phụ, còn thiếu một câu
nữa."
Hoshin gầm lên như sư tử hống: "Kaa!" rồi
thăng. ^
11. Câu truyện
Về Nàng Shunkai
Shunkai còn có tên khác là Suzu, một giai nhân sắc nước
hương trời. Lúc còn trẻ nàng đã bị ép hôn; không bao lâu sau cuộc hôn nhân
đổ vở, nàng theo học triết ở một trường đại học.
Ai nhìn thấy Shunkai cũng đều thầm yêu trộm nhớ. Đã
thế, nàng đến đâu cũng gây được cảm tình. Khi không hài lòng với triết
học, nàng đến một thiền viện để học thiền, và rồi các thiền sinh lại mê
nàng như điếu đổ . Số của Shunkai thật là đào hoa.
Sau rốt nàng thực sự trở thành một thiền sinh ở Kyoto.
Các sư huynh ở thiền viện Kennin đều ca tụng lòng thành của nàng, và một
vị trong số đó kết thân và giúp nàng thấu triệt được thiền.
Viện trưởng của thiền viện là Mokurai, Tịnh Sấm, rất là
khắc khe. Ngài tự giử giới rất nghiêm và đòi hỏi mọi thiền sinh cũng phải
như thế. Nhưng than ôi, trong nước Nhật hiện đại, tăng sinh lại lấy vợ.
Mokurai thường phải dùng chổi để xua đuổi phụ nữ ra khỏi các thiền viện
của ngài, khi thấy có bóng hồng thấp thoáng.
Nhưng khổ thay, đuổi ra bao nhiêu lại vào càng nhiều
hơn. Bà vợ của ông trưởng tràng lại bắt đầu ghen tương với Shunkai. Bà
càng điên tiết hơn khi nghe các thiền sinh ca ngợi sự liu ngộ thiền của
nàng. Sau rốt bà đi phao tin về sự liên hệ giửa Shunkai và người bạn thiền
huynh; vì vậy mà hai người bị đuổi ra khỏi thiền viện.
"Ta có thể chịu một phần lỗi," Shunkai thầm nghĩ,
"nhưng bà vợ của ông trưởng tràng cũng không thể ở lại thiền viện khi bạn
của ta bị đối xử bất công như vậy."
Đêm ấy Shunkai phóng hỏa đốt rụi thiền viện có từ 500
năm. Hôm sau nàng bị nhà chức trách bắt giử.
Một luật sư trẻ chú ý đến nàng và muốn giúp làm cho bản
án nhẹ hơn. "Ông không nên giúp tôi," nàng nói. "Bởi vì tôi sẽ gây nên tội
khác để lại bị cầm tù."
Sau bảy năm bị giam giử, và ngay cả ông cai ngục 60
tuổi cũng mê mệt vì nàng, cuối cùng Shunkai được thả.
Nhưng từ đó, chẳng ai muốn gần gủi giúp đở nàng. Ngay
cả các thiền sinh, những kẽ vốn tin vào giác ngộ giải thoát trong đời này
với thân xác này, cũng xa lánh nàng.
Shunkai khám phá ra rằng Thiền là một việc mà kẽ theo
thiền lại là một việc khác hẳn. Nàng mắc bệnh và kiệt lực.
Nàng gặp một tăng sĩ phái Shinsu, và được dạy niệm danh
hiệu Đức Quán Thế- Âm. Nhờ vậy tâm hồn Shunkai được an ủi. Nàng chết khi
còn tuyệt đẹp ở tuổi vừa ba mươi.
Khi còn đói rách, nàng đã viết lại câu chuyện về đời
nàng để kiếm sống. Câu chuyện được lan truyền ở Nhật; rồi những kẻ đã từng
xa lánh nàng, đã từng ganh ghét và thóa mạ nàng nay lại đọc chuyện đời
nàng trong nước mắt ràng rụa vì hối hận.
^
12. Ông Tầu Vui
Vẻ ( (Hay Ông Thần Tài -- LND.)
Nếu ai đi phố Tàu ở Mỹ cũng đều thấy tượng của một vị
mập mạp mang một túi vải. Những kẻ kinh doanh gọi là Ông Tầu vui vẻ hay
Ông Thần tài.
Thực ra ông này tên là Hotei, sống ở thời nhà Đường.
Ông chẳng có ý tự gọi mình là thiền sư hoặc kết nạp môn đồ.
Ông đi rảo khắp phố phường, vai mang một cái túi vải
lớn trong đó chứa đủ thứ kẹo, bánh, trái cây người ta cúng biếu, rồi ông
lại phát cho lũũ trẻ hay chạy theo ông vui đùa. Ông đã tạo nên một nhà trẻ
giửa phố.
Khi nào ông gặp một kẽ mộ đạo, ông ngữa tay xin: "Cho
tôi một hào." Và nếu có ai bảo ông trở về chùa màthuyết pháp, ông lại trả
lời: "Cho tôi một hào."
Một hôm đang vui chơi với đám trẻ, tình cờ có một thiền
sư đi qua, dừng lại hỏi: "Thế nào là yếu tính của Thiền?ẽ
Lập tức, Hotei yên lặng bỏ túi vải nặng nề xuống đất.
Vị thiền sư kia hỏi tiếp: "Thế thì, cái thực dụng của
Thiền là gì?ẽ Nhanh chóng, Ông Tầu vui vẻ vác cái bị lên vai và tiếp tục
đi.^
13. Một Ông Phật
Tại Đông Kinh vaụo thời Minh Trị, có hai vị thiền sư
nỗi danh với tánh tình khác hẳn nhau. Một vị là Unsho, ở Shingon chuyên
giử giới luật rất mực. Ngài không bao giờ uống rượu và ăn sau 11 giờ sáng.
Vị kia là Tanzan, dạy triết tại trường Đại học Hoàng gia, chẳng hề giử
giới. Khi ngài đói thì ăn, buồn ngủ thì đánh một giấc dù ban ngày.
Một hôm Unsho đến viếng Tanzan, và thấy vị này đang
uống rượu.
"Chào sư huynh,ẽ Tanzan lên tiếng. "Uống cùng tôi một
chén chăng?ẽ
"Tôi chẳng bao giờ uống rượu!" Unsho dõng dạc bảo.
"Kẻ không biết uống rượu chẳng phải là người," Tanzan
nói.
"Này, Sư huynh gọi tôi không phải là người chỉ vì tôi
không say sưa ư!" Unsho bất bình lớn tiếng. "Nếu không phải là người, tôi
là gi vậy?ẽ
"Một ông Phật," Tanzan trả lời.^
14. Con Đường Bùn Lầy
Một hôm Tanzan và Ekido cùng đi trên một con đường lầy
lội. Cơn mưa nặng hạt vẫn còn rơi. Qua một khúc quanh, họ gặp một người
thiếu nữ xinh đẹp trong bộ kimono với đai lưng bằng lụa, ngập ngừng không
băng qua đường được.
"Này cô bé," vừa nói xong, tức thì Tanzan bế cô gái
sang bên kia đường.
Ekido không trò chuyện nữa cho mãi đến đêm khi hai
người đến trú ở một ngôi chùa. Không còn chịu được nữa Ekido phàn nàn với
Tanzan: "Chúng ta là tăng sĩ, không được đến gần phụ nữ, nhất là con gái
trẻ đẹp. Nguy him lắm. Tại sao sư huynh lại phạm giới?"
"Ủa, tôi đã để cô gái ở đấy rồi mà," Tanzan nói. "Sư
huynh còn mang cô ấy theo ư?"^
15. Shoun Và Mẹ
Shoun đã trở thành một thiền sư của phái Soto. Cha ngài
qua đời khi ngài còn là một thiền sinh, để lại một mẹ già ngài phải chăm
nom. Mỗi khi đến thiền đường ngài đều đưa mẹ theo. Vì mẹ ngài luôn ở bên
cạnh, cho nên khi viếng các tự viện, ngài không thể ngụ cùng chư tăng.
Ngài xây một thảo am kế cận để được săn sóc cho mẹ. Ngài thường chép kinh
kệ để sinh sống. Khi Shoun mua cá cho mẹ, kẻ chợ đều mĩa mai, bởi nghĩ
rằng ngài phạm giới, nhưng ngài bõ ngoài tai. Tuy vậy, mẹ ngài lại đau
lòng khi thấy mọi người đàm tiếu con mình. Sau rốt bà bảo Shoun: "Mẹ nghĩ
mẹ có thể trở thành ni cô và ăn chay được." Bà liền thực hành và tu học.
Shoun rất thích nhạc và đã từng là bậc thầy về đàn
tranh. Mẹ ngài cũng biết chơi đàn tranh. Có nhiều đêm trăng tròn, hai mẹ
con thường hòa đàn với nhau.
Một đêm có người con gái đi ngang nhà và nghe được
tiếng đàn, liền mời ngài đến nhà nàng đánh đàn vào đêm sau. Ngài nhận lời.
Vài ngày sau, ngài gặp cô gái ngoài phố và cám ơn nàng về lòng hiếu khách.
Mọi người đều cười chế nhạo vì người thiếu nữ đó là gái giang hồ.
Một ngày kia Shoun phải đến thuyết pháp ở một ngôi chùa
xa. Vài tháng sau, ngài trở về và được tin mẹ vừa mất. Người quen không
biết ngài ở đâu để báo tin, nên tiến hành tang l.
Shoun bước đến, dùng gậy gõ lên quan tài. "Mẹ ơi, con
đã về đây," ngài nói.
"Con ạ, mẹ vui lắm khi thấy con trở về," ngài tự trả
lời.
"Vâng, con cũng vui lắm," Shoun trả lời. Rồi ngài tuyên
bố cùng mọi người: "Tang l đã xong. Xin chôn cất tử tế."
Khi Shoun về già, ngài biết không còn sống được bao
lâu, liền gọi môn đồ đến vào một buổi sáng rồi bảo rằng ngài sẽ viên tịch
vào buổi trưa. Đốt hương trước di ảnh của mẹ và sư phụ, ngài viết một bài
kệ:
Ta đã cố sống cho trọn vẹn trong năm mươi sáu năm,
Rong ruỗi trên đời.
Bây giờ mưa đã tạnh và mây đang tan,
Có gương trăng tròn trong bầu trời xanh.
Môn đệ của ngài vây quanh tụng kinh, và Shoun ra đi
trong tiếng kinh cầu.^
16. Không Xa Cõi Phật
Một sinh viên đại học đến thăm Gasan và hỏi: "Có bao
giờ ngài đọc Thánh kinh không?
"Không, hãy đọc cho ta nghe," Gasan bảo.
Người sinh viên mở cuốn Thánh kinh và đọc một đoạn ở
phần Thánh Ma-thi-ơ (Matthew): "Còn về đồ mặc, sao các ngươi lo lắng làm
chi? Hãy gẫm xem hoa huệ ngoài đồng lớn lên thế nào: chẳng lao khổ, chẳng
kéo chỉ, nhưng ta nói cùng các ngươi, dẫu Sa-lô-môn vinh hiển cả thể, cũng
không mặc được bằng một trong những hoa ấy... Vậy nên, chớ lo lắng chi về
ngày mai, vì ngày mai sẽ tự lo lắng cho ngày mai."
Gasan bảo: "Ai đã nói được những lời đó, ta cho là kẽ
giác ngộ."
Người sinh viên đọc tiếp: "Hãy xin, sẽ cho, hãy tìm, sẽ
gặp; hãy gỏ, sẽ mở cho. Vì hai xin thì được, ai tìm thì gặp, ai gỏ thì
được mở cho."
Gasan nhận xét: "Thật tuyệt. Ai nói điều ấy không xa
cõi Phật là bao."^
17. Lời Dạy Dè Xẻn
Một bác sĩ trẻ ở Đông kinh tên là Kusuda gặp một người
bạn đang học thiền. Anh bác sĩ trẻ hỏi thiền là gì.
"Tôi không thể nói được," người bạn trả lời, "nhưng có
một điều chắc chắn là nếu anh ngộ được thiền thì anh không còn sợ chết
nữa."
"Được," Kusuda nói. "Tôi sẽ thử xem. Vậy tìm thiền sư ở
đâu?"
"Đến thầy Nan-in," người bạn bảo.
Thế là Kusuda tìm đến Nan-in, mang theo con dao bén để
xem thiền sư có thực không sợ chết.
Khi Nan-in trông thấy Kusuda, ngài lên tiếng: "Chào ông
bạn. Khỏe không? Chúng ta đã lâu không gặp!"
Kusuda sửng sốt, bảo: "Chúng ta không từng biết nhau
mà."
"Ổ! đúng thế," Nan-in trả lời "Tôi nhầm ông với một vị
bác sĩ khác thường đến đây học thiền." Với sự khởi đầu như vậy, Kusuda mất
cơ hội thử thách vị thiền sư, anh ngập ngừng hỏi xem nếu anh ta có thể học
thiền được không?
Nan-in bảo "Thiền chẳng khó. Nếu ông là thầy thuốc, hãy
chửa trị bệnh nhân với từ tâm. Đó là Thiền.
Kusuda trở lại viếng Nan-in ba lần và mỗi lần đều được
dạy cùng một câu. "Một người thầy thuốc chớ nên phí thì giờ ở đây. Hãy trở
về chăm sóc bệnh nhân.ẽ
Kusuda vẫn chưa hiểu tại sao lối dạy như vậy có thể
giúp cho người học đạo không sợ chết. Đến lần thứ tư anh phàn nàn: "Bạn
tôi bảo tôi rằng khi học thiền người ta không còn sợ chết nữa. Mỗi lần tôi
đến đây ngài đều bảo tôi phải về chăm sóc bệnh nhân. Việc đó thì tôi rành
lắm rồi. Nếu thiền chỉ có vậy thì tôi sẽ không đến thăm ngài nữa."
Nan-in mĩm cười và vỗ vai người bác sĩ. "Tôi đã quá
khắc khe với ông. Để tôi cho ông một công án."
Ngài dạy Kusuda quán tưởng về KHÔNG của Joshu (Triệu
Châu), bài đốn ngộ đầu tiên trong cuốn Vô Môn Quan.
Hai năm liền, Kusuda quán tưởng đến công án KHÔNG. Khá
lâu anh tưởng chừng đãõ ngộ được chân tâm, nhưng thiền sư vẫn bảo: "Ông
chưa đạt đến.ẽ
Kusuda tiếp tục quán chiếu thêm một năm rưỡi nữa. Tâm
bắt đầu định. Các vấn nạn được giải tỏa. KHÔNG trở thành chân lý. Anh ta
chăm sóc bệnh nhân tốt hơn, mà chính anh cũng chẳng hề biết đến, anh đã
không còn bận tâm đến sự sống và chết nữa. Từ đó mỗi khi anh đến thăm
Nan-in, vị sư già chỉ mĩm cười.^
18. Ngụ Ngôn
Trong Kinh, Đức Phật có dạy một câu chuyện ngụ ngôn như
sau: Một người đi qua một cánh đồng và gặp một con hổ . Anh ta bõ chạy,
con hổ đuởi theo. Đến một bờ vực sâu, anh chụp được một sợi dây leo và đu
lững lơ gần bờ vực. Bên trên con hổ đang cúi xuống đánh hơi. Run sợ cuống
cuồng, anh nhìn xuống đáy vực sâu lại thấy một con hổ khác đang nhe răng
nhìn lên.
Bỗng lại xuất hiện hai con chuột, một trắng một đen
đang gậm nhấm sợi dây leo. Chợt anh thấy một quả dâu chín mọng bên cạnh.
Một tay nắm chặt dây, tay kia nhặt quả dâu bỏ vào miệng. Chao ôi sao nó
ngọt thế!^
19. Nhất Đế
Nếu ai đến thăm thiền viện Obaku ở Kyoto đều nhìn thấy
một bảng gỗ khắc chữ đại triện "Nhất Đế" trên cỗng. Đối với người biết
thưởng thức lối viết chân phương ai cũng đều tấm tắt khen ngợi là một
tuyệt tác. Nó được viết bởi thiền sư Kosen hai trăm năm trước.
Thực ra ngài viết trên giấy, rồi nghệ nhân mới dựa theo
khắc trên gỗ thật lớn. Khi Kosen viết thảo thì một thiền sinh đã đứng bên
cạnh mài cả hàng mấy hủ mực lớn tướng, và cũng bạo dạn không ngừng phê
bình lối viết của sư phụ.
"Chưa được," Y thưa với Kosen sau bản thứ nhất.
"Cái này thì thế nào?ẽ
"Còn kém, tệ hơn bản trước nữa," đệ tử phê.
Kesen kiên nhẫn viết bản này qua bản khác cho đến khi
đếm được tám mươi tư bản với chữ "Nhất Đế" chồng chất mà đệ tử vẫn chê.
Đến một lúc thiền sinh trẻ kia bước ra ngoài trong chốc
lát, Kosen nghĩ: "Bây giờ là lúc ta thoát ra khỏi cái dòm chừng của nó,"
và ngài phóng bút viết liền tay với tâm thơ thới chữ "Nhất Đế." Quay vào,
nguời đệ tử reo lên: "Tuyệt tác." ^
20. Lời Mẹ Dạy
Jiun, một vị Thiền sư phái Shingon, vốn là một học giả
chữ Phạn thời Tokugawa. Lúc còn là thiền sinh, ngài hay thuyết giảng cho
các đồng môn.
Khi hay tin, mẹ ngài liền viết cho ngài một lá thư:
"Con ạ, Mẹ không tin rằng khi con hiến mình vào cửa Phật là cốt để trở
thành một cuốn tự điển sống. Biện bác, sành sõi, vẽ vang và tự màn chẳng
đi đến đâu. Mẹ muốn con hãy dẹp cái trò lên lớp đó đi. Hãy dọn mình tĩnh
tu trong một tiểu viện ở chốn thâm sơn cùng cốc. Dành mọi thì giờ cho việc
thiền quán, may ra con mới ngộ được chánh đạo.^
---o0o---
Mục Lục
[01-20]
[21-40]
[41-60]
[61-80]
[81-101]
---o0o---
Trình bày : Nhị Tường
Cập
nhật : 01-12-2002