81. Hãy Ngủ Đi!
Gasan đang ngồi cạnh giường của Tekisui, ba ngày trước
khi thầy mình viên tịch. Tekisui
đã chọn ngài là vị kế thừa.
Ngôi chùa vừa bị cháy và Gasan bận lo tu sửa. Tekisui
hỏi: "Con sẽ làm gì sau khi ngôi
chùa được cất lại?"
"Khi sư phụ lành bệnh, chúng con muốn sư phụ thuyết
giảng ở đó," Gasan trả lời.
"Giả sử ta không sống được đến ngày đó thì sao?"
"Thì chúng con sẽ tìm người khác vậy," Gasan đáp.
"Giả sử con không thể tìm được người khác?" Tekisui
tiếp.
Gasan lớn tiếng trả lời: "Đừng hỏi những câu vớ vẫn
nữa. Hãy ngủ đi."^
82. Không Có Gì Hiện Hữu
Yamaoka Tesshu, khi còn là một thiền sinh trẻ, đi viếng
hết thiền sư này đến thiền sư nọ.
Ngài đến thăm Dokuon của chùa Shokoku.
Muốn vội tõ sự chứng ngộ của mình, ngài nói: "Rốt ráo
thì, Tâm, Phật, và chúng sinh
chẳng hề hiện hữu. Thật tướng của mọi pháp là Không.
Không có Thọ, Tưởng, Hành, Thức. Không có gì để cho và không có gì để
nhận."
Dokuon ngồi hút thuốc yên lặng, chẳng nói gì. Bỗng
nhiên ngài dùng ống điếu bằng trúc
đập Yamaoka một cái làm cho chàng thanh niên nỗi giận.
"Nếu chẳng có gì hiện hữu," Dokuon hỏi, "vậy thì cơn
giận từ đâu đến?"^
83. Không Làm Không Ăn
Hyakujo, Thiền sư Trung Hoa, thường hay lao động cùng
với các đệ tử, ngay cả đến tám
mươi tuổi, dọn dẹp vườn tược, cắt cỏ, tỉa cây.
Hàng đệ tử không đành lòng thấy sư phụ tuổi đã cao mà
làm lụng vất vả quá, nên mới
đem dấu dụng cụ làm vườn đi, bởi vì họ biết thầy vẫn
không nghe lời họ khuyên mà nghỉ ngơi.
Ngày hôm ấy Thiền sư không ăn. Ngày hôm sau cũng thế,
và ngày kế tiếp cũng vậy. "Hay là sư phụ giận vì chúng mình dấu dụng cụ
của ngài chăng," bọn đệ tử đoán chừng. "Chúng ta nên để chúng lại chỗ cũ."
Hôm họ trả lại dụng cụ, thiền sư làm việc trở lại và ăn
như cũ. Vào buổi tối, ngài dạy
chúng: "Không làm, không ăn."^
84. Bạn Thật Sự (Hay
Bá Nha Tử Kỳ - LND.)
Thuở xưa ở Trung Hoa có hai người bạn, một người đàn
rất tuyệt và một người nghe rất
tinh.
Khi người đàn về cao sơn thì người nghe bảo: "Tôi có
thể nhìn thấy núi thẳm ở trước
mặt."
Khi người đàn về lưu thủy, người nghe reo: "Đây là
giòng nước chảy!"
Nhưng rồi người nghe mắc bệnh lìa trần. Người bạn kia
cắt đứt dây đàn và không bao giờ
đàn nữa. Từ bấy giờ, việc cắt đứt dây đàn ý tõ tình bạn
thắm thiết.^
85. Đến Lúc Phải Chết
Thiền sư Ikkyu, ngay lúc còn bé đã rất thông minh. Thầy
của cậu có một chén uống trà
rất quý, một đồ cổ hiếm hoi. Ikkyu lỡ tay đánh vỡ chén
và vô cùng bối rối. Nghe bước chân thầy đến, Ikkyu vội dấu chén vỡ sau
lưng. Thầy xuất hiện, Ikkyu hỏi: "Tại sao con người phải chết?"
"Thật là tự nhiên," vị thầy già trả lời. "Mọi vật đã
sống lâu tất phải chết."
Ikkyu, liền giơ cái chén vỡ ra nói: "Đã đến lúc cái
chén của thầy cũng phải chết."^
86. Phật Sống Và Thợ Làm Bồn
Tắm
Các Thiền sư thường chỉ dạy cho đệ tử trong biệt thất.
Không ai được bén mãng đến.
Thiền sư Mokurai ở chùa Kennin tại Kyoto, vẫn thích trò
chuyện với các thương gia, nhà
báo cũng như với các đệ tử của ngài. Có một người thợ
làm bồn tắm ít học, hay đến hỏi những câu vớ vẫn, uống một cốc trà rồi bỏ
đi.
Một ngày nọ có mặt người thợ trong khi Mokurai muốn chỉ
dạy cho một đệ tư,ũ nên ngài
yêu cầu người thợ đợi ở phòng bên cạnh.
"Tôi biết ngài là một vị Phật sống," người thợ phản
đối. "Ngay cả các tượng Phật đá còn
chẳng hề từ chối mọi người đến l bái. Thế tại sao tôi
lại bị mời ra?"
Mokurai đành phải bước ra bên ngoài để tiếp đệ tử.^
87. Ba Hạng Đệ Tử
Thiền sư Gettan, sống vào cuối triều đại Tokugawa. Ngài
thường bảo: "Có ba hạng đệ tử :
một hạng hoằng hóa giáo lý, một hạng tu tập · chùa, và
một hạng giá áo túi cơm.
Gasan cũng nói như thế. Khi ngài còn tu học với vị thầy
rất khắc khe là Tekisui; đôi khi
còn bị thầy nện cho mấy gậy. Nhiều thiền sinh khác
không chịu nỗi đã phải bỏ đi. Gasan ở lại, nói: "Một đệ tử xoàng thì dựa
oai thầy. Một đệ tử khá thì ngưỡng mộ từ tâm của thầy. Môt đệ tử giỏi thì
trở nên vững chải hơn dưới kỷ luật của thầy."^
88. Làm Sao Làm Một Bài Thơ
Chữ Hán
Một thi sĩ nỗi danh người Nhật được hỏi làm thế nào để
kết cấu một bài thơ chữ Hán
(Tuyệt Cú - LND.).
"Thông thường một bài tuyệt cú chỉ có bốn câu," ông ta
giải thích. "Câu đầu là khởi; câu
hai là thừa, câu ba là chuyển và câu bốn là hợp. Một
bài ca quen thuộc của Nhật đã vẽ rõ như thế này:
Hai cô con gái của người bán lụa ở Kyoto
Cô chị hai mươi tuổi, Cô em, mười tám.
Một chiến sĩ có thểgiết người bằng lưởi kiếm,
Nhưng các cô gái này giết đàn ông bằng đôi mắt."^
89. Đối Thoại Thiền
Các thiền sư hay huấn luyện cho đệ tử tự biểu lộ. Hai
Thiền viện có hai cậu bé thiền sinh
được gởi gắm. Một cậu thường đi mua rau mỗi sáng, gặp
cậu kia trên đường.
"Anh đi đâu đấy?" một cậu hỏi.
"Tôi đi đến bất cứ nơi nào bàn chân dẫn dắt," cậu kia
trả lời.
Câu trả lời như thế làm cậu kia bối rối, bèn đến nhờ
thầy mình giúp. "Sáng mai," sư phụ
bảo, "khi con gặp tên nhải ấy, hỏi lại câu ấy. Nó sẽ
trả lời y như cũ, thì hỏi nó: ‘Giả sữ anh không có chân, vậy anh đi đâu
đấy?’ Như thế sẽ sửa lưng được nó."Hai đứa bé gặp lại nhau sáng hôm sau.
"Anh đi đâu đấy?" cậu trước hỏi.
"Tôi đi đến bất cứ nơi nào gió đưa," cậu kia trả lời.
Thế là cậu bé trước ngẫn ngơ, thiu não về tìm gặp thầy.
"Hỏi nó đi đâu nếu không có gió," sư phụ mách.
Lũ trẻ lại gặp nhau hôm sau, lần thứ ba.
"Anh đi đâu đấy?" cậu trước hỏi.
"Tôi ra chợ mua rau," cậu kia trả lời.^
90. Cú Đập Chót
Tangen theo học với Sengai từ khi còn bé. Khi được hai
mươi tuổi, ngài muốn từ giả sư
phụ để tìm học thêm ở các thiền sư khác mà đối chiếu,
nhưng Sengai không cho phép. Cứ mỗi lần Tangen gợi ý liền bị Tangen đập
cho một gậy lên đầu.
Sau rốt Tangen nhờ một sư huynh xin thầy hộ. Vị sư
huynh liền
giúp và cho Tangen biết: "Xong rồi. Huynh đã sắp xếp để
đệ có thể đi tầm đạo ngay."
Tangen đến gặp Sengai để cảm tạ. Thiền sư trả lời bằng
cách đập cho đệ tử một gậy khác.
Khi Tangen kể lại chuyện ấy, vị sư huynh nói: "Làm sao
thế được? Không lẽ thầy đã cho phép rồi lại đổi ý. Huynh sẽ hỏi thầy." Và
ông ta đi gặp sư phụ.
"Ta không hề hủy phép," Sengai bảo. "Ta chỉ muốn cho
hắn một cú đập chót lên đầu, để
khi trở về hắn sẽ giác ngộ và ta không còn dịp để quở
trách hắn nữa."^
91. Mùi Kiếm Của BANZO
Matajuro Yagyu là con của một nhà kiếm sĩ nỗi danh. Cha
của y từ con, vì cho rằng kiếm
thuật của con mình xoàng quá khó mà đạt đến chỗ tuyệt
luân.
Vì thế Matajuro đến núi Futara gặp nhà danh kiếm khác
tên Banzo.
Rồi Banzo cũng xác nhận lời phê phán của người cha.
"Ngươi muốn học kiếm thuật dưới sự chỉ dạy của ta?" Banzo hỏi. "Ngươi
không đáp ứng đũ yêu cầu."
"Nhưng nếu tôi gắng sức làm việc, bao năm thì tôi có
thể trở thành thuật sư?" người
thanh niên van nài.
"Cả đời của ngươi," Banzo trả lời.
"Tôi không thể chờ lâu như thế,: Matajuro giải thích.
"Tôi sẽ trải qua mọi khổ nhọc nếu
ngài dạy cho tôi. Nếu tôi trở thành kẽ tôi đòi hết lòng
theo ngài, thì sẽ bao lâu?"
"Ổ! có thể là mười năm," Banzo dịu giọng.
"Cha của tôi sắp già, không mấy chốc tôi phải chăm sóc
cho ổng," Matajuro tiếp tục. :Nếu tôi hết sức làm lụng, thì sẽ bao lâu đạt
chỗ tuyệt luân?"
"Ổ, có thể là ba mươi năm," Banzo nói.
"Sao lại thế?" Matajuro hỏi. "Trước tiên, ngài bảo mười
năm và nay lại ba mươi. Tôi sẽ
chịu đựng mọi cực nhọc để đạt tinh thuật trong thời
gian ngắn nhất!"
"Vậy thì," Banzo bảo, "trong trường hợp đó ngươi sẽ
phải ở với ta trong bảy mươi năm.
Một kẻ hấp tấp như ngươi khó mà học được nghề nhanh."
" Tốt lắm," người thanh niên tuyên bố, rốt ráo hiu rằng
mình bị chỉ trích vì thiếu nhẫn
nại, "Tôi đồng ý."
Matajuro được dặn không bao giờ nói đến kiếm thuật,
không bao giờ đụng đến kiếm. Y
nấu cơm, rửa chén, trải giường, quét sân, dọn vườn, làm
mọi thứ cho thầy mà không được nói đến kiếm thuật.
Ba năm trôi qua. Matajuro vẫn lao động cật lực. Nghĩ
đến tương lai, y lại buồn lòng. Ngay
cả chẳng hề được bắt đầu học môn kiếm thuật mà y thề
hiến trọn đời.
Nhưng một ngày kia Banzo đi lén ra sau lưng y và nện
cho một phát đau điếng với cây
kiếm gỗ.
Ngày hôm sau, trong khi Matajuro đang nấu cơm, một lần
nữa Banzo lại lao đến y bất
thần.
Kể từ hôm ấy, ngày cũng như đêm, Matajuro luôn cảnh
giác đề phòng cú đâm bất chợt.
Không giây lát nào mà ngưng nghĩ đến mùi kiếm của
Banzo.
Y học thật nhanh làm sư phụ hài lòng mĩm cười. Matajuro
trở thành kiếm sĩ cừ khôi nhất
trong nước.^
92. Thiền Khơi Lửa
Hakuin thường kể cho các đệ tử nghe chuyện một bà lão
có một cửa hàng trà, ca tụng bà
ngộ được Thiền. Tăng chúng không tin nên đi đến trà
thất tìm cho ra lẽ.
Cứ khi nào thấy họ đến là bà đã có thể nói ra ngay rằng
họ đến vì trà hay để nhìn thấy
sự hiu thiền của bà. Trong trường hợp thứ nhất thì bà
tiếp đãi họ rất ân cần. Trong trường hợp thứ hai thì bà vẫy họ ra sau bình
phong. Ngay khi họ vừa tuân theo, bà liền đập cho một phát với cây khơi
lửa.
Chín trong mười tăng sinh không thoát khỏi cú đập của
bà.
93. Thiền Của Người Kể Chuyện
Encho là người kể chuyện có tài. Những chuyện kể về
tình yêu luôn làm thổn thức con
tim người nghe. Khi ông ta kể đến chuyện chiến tranh
thì người nghe tưởng như mình đang ở ngoài bải chiến trường.
Một ngày nọ, Encho gặp Yamaoka, một dân giả gần đạt đến
bậc sư về Thiền. "Tôi biết,"
Yamaoka nói, "Ngài là người kể chuyện hay nhất nước,
ngài làm cho mọi người khóc hay cười theo ý muốn. Hãy kể chuyện Cậu Đào
tôi ưa thích. Khi tôi còn bé, tôi thường ngủ cạnh mẹ tôi, và bà hay kể
chuyện cổ tích này. Giửa chuyện thì tôi đã ngủ say. Hãy kể như mẹ tôi hằng
kể vậy."
Encho chẳng dám kể thử ngay. Ông xin cho một thời gian
để nghiên cứu. Vài tháng sau
ông đến gặp Yamaoka và nói: "Xin vui lòng cho tôi cơ
hội được kể câu chuyện."
"Để ngày khác đi," Yamaoka trả lời.
Encho lộ vẻ bất bình. Ông nghiên cứu thêm nữa và muốn
thử kể lại. Yamaoka từ chối
mấy bận. Khi Encho bắt đầu nói thì Yamaoka chận ngang,
nói: "Ngài chưa giống mẹ tôi."
Phải mất đến năm năm Encho mới kể được câu chuyện cổ
tích giống như mẹ của
Yamaoka đã từng kể.
Theo cách đó, Yamaoka đã truyền Thiền cho Encho.^
94. Đi Đêm
Nhiều đệ tử theo học thiền với Thiền sư Sengai. Một
người trong đám hay thức dậy nữa
đêm, trèo tường trốn khỏi thiền viện để xuống phố du
hí.
Một đêm kia Sengai đi kiểm soát khu tăng thất, thấy
vắng mặt thiền sinh nọ và khám phá
ra cái ghế cao mà y hay dùng để trèo tường. Sengai lấy
cái ghế đi và đứng thay vào chỗ ấy.
Khi kẽ ngao du quay về, chẳng biết đến sự việc, đặt
chân lên đầu thầy và nhảy xuống.
Khi khám phá ra mọi chuyện y sững sốt.
Sengai bảo: "Khi gần sáng trời thường lạnh lắm. Đừng dể
bị cảm."
Người đệ tử không bao giờ ra ngoài vào ban đêm nữa.^
95. Thư Cho Người Sắp Chết
Bassui viết bức thư sau cho một trong những đệ tử của
ngài sắp viên tịch:
"Chân tâm của con không hề được sinh, nên nó không bao
giờ diệt.
Nó không phải là một hiện thực, d bị hũy hoại. Nó không
hẳn là hư không, như một khoảng trống. Nó không sắc không tướng. Nó không
thọ vui hay cam khổ.
"Ta biết rằng con đang bị bệnh nặng. Như một thiền sinh
giỏi, con hãy quán chiếu đến chứng bệnh đó. Con có thể không hiu ai đang
đau khổ, mà tự hỏi mình: Cái gì là chân tâm? Chỉ quán tưởng đến điều này.
Con chẳng cần gì khác. Chẳng ham muốn điều chi. Phút cuối của con xem như
vô hạn chỉ giống như một mảnh tuyết tan trong tịnh độ.
96. Một Giọt Nước
Thiền sư Gisan bảo một thiền sinh trẻ tuổi xách đến cho
ngài một thùng nước để hòa lạnh bồn tắm.
Thiền sinh mang đến một thùng nước, và sau khi làm lạnh
bớt bồn tắm y đổ phần còn lại ra đất.
"Đồ ngu!" sư phụ mắng đệ tử. "Sao con không tưới nó vào
các cây? Con có quyền gì mà phí phạm ngay cả một giọt nước trong chùa
này?"
Thiền sư trẻ đốn ngộ ngay lúc ấy. Y đổi pháp danh thành
Tekisui, nghĩa là một giọt nước. ^
97. Dạy Chỗ Rốt Ráo
Thời xưa ở Nhật, về đêm người ta thường dùng lồng đèn
tre với ngọn nến bên trong. Một
người mù đến viếng bạn vào ban đêm được gia chủ biếu
cho cây đèn lồng mang về.
"Tôi chẳng cần đèn," ông ta bảo. "Tối và sáng đối với
tôi đều giống nhau."
"Tôi biết anh không cần đèn để soi đường." người bạn
trả lời, "nhưng nếu anh không
mang đèn thì kẻ khác có thể đâm sầm vào anh. Thôi hãy
cầm lấy."
Người mù ra đi với cây đèn lồng và chẳng bao lâu sau có
người va vào ông. "Hãy xem chừng chứ!" ông nói lớn với người lạ. "Bộ không
thấy ngọn đèn sao?"
"Nến của ông đã tắt ngấm rồi, ông bạn ạ," người lạ trả
lời. ^
98. Không Vướng Mắc
Kitano Gempo, viện chủ của thiền viện Eihei, viên tịch
vào năm 1933 lúc chín mươi hai tuổi. Suốt đời ngài đã giữ mình không để bị
chấp trước vào vật gì. Lúc còn là một hành giả khất thực ở tuổi hai mươi
ngài gặp một người đồng hành nghiện thuốc lá. Đang lúc cùng đi xuống núi,
họ ngừng lại nghỉ dưới một gốc cây. Kẻ đồng hành mời ngài thuốc hút, ngài
nhậản vì đang đói bụng.
"Thật là thích thú làm sao khi hút," ngài nhận xét. Kẽ
kia biếu ngài một ống điếu khác và gói thuốc lá rồi chia tay.
Kitano chợt nghĩ: "Nỗi thích thú này có thể gây trở
ngại cho việc thiền định. Trước khi quá muộn, ta nên ngưng lại ngay." Rồi
ngài liền quẳng điếu.
Khi hai mươi ba tuổi, ngài nghiên cứu Kinh Dịch, vũ trụ
quan sâu xa nhất. Bấy giờ vào mùa đông và ngài cần áo ấm. Ngài viết thư
cho sư phụ ở cách xa hằng trăm dậm xin giúp đở, và gởi cho một khách du
lịch nhờ trao lại. Mùa đông sắp hết mà chẳng thấy thư hồi âm hay quần áo
ấm đâu cả. Kitano liền bốc quẻ Kinh Dịch xem bức thư có đi lạc hay không.
Ngài đoán đúng, vì sau đó bức thư từ sư phụ chẳng thấy đả động gì đến quần
áo ấm cả.
"Nếu ta dùng Kinh Dịch mà đoán đúng mọi chuyện thì ta
sẽ xao lảng việc thiền định,"
Kitano cảm thấy như thế. Rồi ngài liền từ bõ môn học kỳ
bí đó và không bao giờ đoái hoài đến nó nữa.
Khi được hai mươi tám tuổi, ngài học lối viết thảo
triện và thơ văn. Ngài trở thành điêu
luyện đến nỗi sư phụ ngài còn ca ngợi. Kitano suy ghĩ:
"Nếu ta không ngừng ngay, thì ta sẽ trở thành một thi sĩ, mà không phải là
một thiền sư." Rồi ngài chẳng bao giờ viết một bài thơ nào nữa. ^
99. Dấm Của TOSUI
Tosui là một thiền sư đã từ bõ lối khuôn thước của
thiền viện để sống với đám hành khất dưới một chân cầu. Khi ngài đã già
quá, một ngưới bạn giúp đở ngài sống mà khỏi phải đi ăn xin. Ông ta bày
cho Tosui cách gom cơm lại để chế ra dấm, và Tosui đã thực hiện đến khi
ngài qua đời.
Trong khi Tosui làm dấm, một người hành khất cho ngài
một bức tranh Phật. Tosui treo trên tường của căn chòi và dán một tấm bảng
bên cạnh. Tấm bảng viết:
"Ông Phật A Di Đà ạ: Căn chòi này chật chội quá. Con có
thể giữ Ngài lại làm kẽ vô gia cư. Nhưng xin đừng nghĩ rằng con cầu xin
Ngài cho con được tái sanh vào cõi cực lạc của Ngài nhé."^
100. Ngôi Chùa Yên Tĩnh
Shoichi là một thiền sư chột mắt, nhưng rạng ngời giác
ngộ. Ngài dạy hàng đệ tử ở chùa Tofuku.
Ngày và đêm cả ngôi chùa đều tuyệt yên tỉnh. Không hề
nghe một tiếng động.
Ngay cả việc tụng kinh cũng bị thiền sư cấm. Đệ tử của
ngài chỉ làm có một việc là thiền định.
Khi thiền sư viên tịch, cụ già hàng xóm nghe có tiếng
chuông rung và tiếng tụng kinh. Bà biết ngay rằng Soichi đã khuất núi. ^
101. Thiền Của Phật
Đức Phật dạy: "Ta xem ngôi vị của vua chúa hay các nhà
cai trị chỉ như hạt bụi. Ta thấy kho tàng vàng ngọc châu báu như gạch đá.
Ta coi xiêm y lụa là như giẽ rách. Ta nhìn ra vô số thế giới của vũ trụ
như cái hạt nhỏ trong trái cây, và chiếc hồ lớn nhất của Ấn độ như giọt
dầu trên bàn chân ta. Ta nhận thấy mọi pháp trong đời đều là hư huyển tựa
như ảo thuật của phù thủy. Ta suy nghiệm ra niệm tối thượng giải thoát như
một sợi chỉ đan bằng vàng trong giấc mộng, và xem thánh đạo của các đấng
giác ngộ như những đóa hoa trong mắt. Ta thấy thiền định như trụ chống của
một quả núi, cõi Niết bàn như là ác mộng giữa ban ngày. Ta xem sự phán
đoán về thiện và ác như vũ khúc uốn luợn của con rồng, và sự tăng và giảm
của đức tin như vết tích sót lại của bốn mùa."^
-
Hết -
