SUY NGHĨ VỀ
"TỒ CHỨC SINH NHẬT"
Trần Lê
Nghĩa
---o0o---
Ngày nay tổ chức "Mừng sinh
nhật" đã trở thành "mốt" ở một số gia đình thành
thị. Có nhà, mỗi năm cứ đến ngày sinh của con, hay của chính mình,
đều tổ chức ăn mừng thêm một tuổi. Bạn bè, người thân mang
quà đến mừng và dự bữa tiệc mừng, to-nhỏ tùy thuộc vào hoàn
cảnh. Người sinh ấy là trung tâm duy nhất nổi lên, mình biết mình,
và mọi người biết đến mình... Con cháu tuy còn nhỏ tuổi, cha mẹ
và gia đình cũng tổ chức sinh nhật cho. Bạn bè, họ hàng đến cùng
vui những ngày "sinh nhật"...
Có lẽ phong tục ấy du nhập từ các
nước phương Tây và dần dần đã trở thành một nếp sống, một
tập quán đáng duy trì.
Có thể nhiều người chưa biết,
hoặc đã lãng quên việc tổ chức mừng sinh nhật, nói chung, và
riêng đối với người già, là mừng thọ, ở một số nước
phương Đông.
Theo chuyện kể lại của nhà nho học
uyên bác, cụ Cử Trần, tác giả cuốn "Cổ học tinh hoa", thì
khi người ta đến tuổi trưởng thành, tổ chức sinh nhật nhằm mục
đích ghi công ơn của cha mẹ mình, nhớ lại ngày, giờ ấy, mẹ mình
đang "vượt cạn", đang ở ranh giới giữa cái sống và cái
chết, bố mình đang lo lắng mọi bề cho mẹ mình và cho bản thân mình,
Sau ngày sinh nở, mọi nguy hiểm đã qua, "mẹ tròn con vuông",
thì tiếp là "công cha nghĩa mẹ", đối với mình, liên lục
từ lúc mới chào đời, đến lúc trưởng thành. Công ơn này đã
được dân gian ghi lại từ thuở nào chẳng rõ, trong những câu ca
dao truyền lại đến ngày nay :
"Công cha như núi
Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
!"
hay như câu :
"Công cha, đức
mẹ cao đức dày,
Cưu mang trứng nước, những
ngày ngây thơ."
hoặc là :
"Công cha, nghĩa mẹ
cao vời,
Nhọc nhằn chẳng quản, suốt đời vì ta !"
... Cũng do đó, kỷ niệm ngày
sinh của ta, thì ta tổ chức hồi hướng đến ông bà, cha mẹ, nếu
đã qua đời, hoặc đềp đáp công ơn của cha mẹ hiện tiền đối
với ta. Ta phải cư xử chăm sóc mẹ cha như thế nào để được như
người đời đã dạy :
"Một lòng thờ
mẹ kính cha
Cho tròn chữ Hiếu, mới là đạo con
!"
Đạo làm con là phải, trong khả năng
của mình, chăm sóc thật đầy đủ đời sống của cha mẹ về mặt
vật chất cũng như về mặt tinh thần, nhất là trong lúc mẹ cha yếu
đau, già cả. Việc làm này không phải chỉ có "đi" mà không
có "lại".
"Nếu mình hiếu
với mẹ cha,
Chắc con cũng hiếu với ta, khác gì?"
Đối với những trẻ, còn trong tuổi
bố mẹ chăm lo tổ chức mừng sinh nhật cho con; thì một mặt ta biểu
lộ tình cảm yêu thương hết mức của mẹ cha đối với con cái,
nhưng mặt khác cũng cần nhân dịp này giáo dục cho con cái biết, vì
đâu mới có mình, mà mỗi lần kỷ ngày sinh của mình, trước hết
phải biết công ơn cha mẹ, ông bà. Trong những giây phút tận tình
chăm chút cho con cái mới thấy thấm thía qua câu ca dao :
"Lên non mới biết
non cao,
Nuôi con mới biết công lao ông bà!"
Và cần làm cho con cái tự giác
nhận ra :
"Ai rằng công mẹ
như non,
Thật ra công mẹ, lại còn lớn hơn."
Còn ta, khi bước vào hàng lớp
người "xưa nay hiếm", hằng năm đến ngày sinh, thường tổ
chức mừng thọ. Có thể hoàn cảnh nhiều người đến lúc này mẹ
cha đã "khuất núi", cũng nên có chút lễ bạc tưởng nhớ
đến công ơn của mẹ cha. Nếu cha mẹ còn trên trần thế, thì thật
có phúc lớn. Trong Kinh Bổn Sư đã ghi cụ thể ân đức, tình thương
của mẹ cha đối với con cái, tư khi lọt lòng, còn tấm bé đến
trọn cuộc đời, thấy rõ "Ân cha lớn hơn núi cả, ân mẹ to
hơn biển rộng". Bổn phận hiếu hạnh đền đáp công ơn sinh thành
đã được nêu rõ thành 38 hành động cụ thể trong Kinh Điềm Làn
(Mangala Sutta).
Giáo lý và đạo đức Phật giáo
đã xác định : "Tâm hiếu là tâm Phật, hạnh Hiếu là hạnh
Phật".
Điều dạy đó đã thấm sâu trong tư
duy dân gian, nên đã phát ra thành ca dao :
"Vào chùa thấy Phật
muốn tu,
Về nhà thấy Mẹ, công phu chưa
đền."
hay là :
"... Tu đâu cho
bằng tu nhà,
Thờ cha kính mẹ, mới là chân tu."
Nhân việc tổ chức "mừng sinh
nhật" ngày càng phát triển, gặp mùa Vu Lan Báo Hiếu, Báo Ân,
duyên khởi nẩy sinh suy ngẫm kể trên. Đây mới chỉ là một trong
Tứ Ân.
Ngoài công ơn mẹ cha ra, còn công ơn
Thầy dạy nên người, có văn hóa, có đức hạnh, có nghề nghiệp,
biết lẽ sống... trong đó người Thầy cao cả vĩ đại nhất là Đức
Phật Thích Ca, mà các Pháp của Phật được truyền lại đến ngày
nay đều khuyên làm điều thiện, xa lánh việc làm ác, sống cuộc
sống hữu ích, đầy tình thương và biêt "báo hiếu, báo
ân"... Bên Thầy còn có Bạn. Cổ xưa đã khuyên "Học Thầy
không tày học Bạn". Lại còn công ơn đối với đồng bào nhân
loại, từ bát cơm manh áo đến nhà ở, đường đi... vì ai mà có
để ta hưởng thụ ! Công ơn cũng còn cả đối với đất nước
quê hương, từ biển rừng, sông núi đến cỏ cây cần trân trọng
và giữ gìn bồi đắp. Trong Kinh Ưu-bà-tắc có ghi : "... Người
nghỉ nhờ dưới bóng cây, cho dù chỉ trong một thời gian ngắn, cũng
phải trân trọng, chớ bẻ hoa lá..." hàm ý răn dạy ta biết
công ơn người trồng, công ơn cây cỏ đã đem lại lợi ích, cho ta
bóng mát, hương sắc, không nên đang tâm phá hoại nó, cũng đúng
với tinh thần bảo vệ môi sinh ngày nay.
Hiểu thấu đáo ý nghĩa "Báo
Hiếu, Báo Ân" trong mùa Vu Lan, nâng cao "giác ngộ", vận
dụng linh hoạt, sáng tạo vào cuộc sống, vào nội dung tổ chức
"mừng sinh nhật" ngày càng lan rộng trong xã hội, sẽ góp
phần xây dựng được một phong tục, tập quán có thủy có chung,
không chỉ biết có riêng mình, mà còn biết đềp đáp ân nghĩa theo
truyền thống đạo đức Á Đông, làm cho xã hội Việt Nam có sắc
thái riêng, ngày càng đẹp đẽ hơn.
Sàigòn,
30-06-1991
---
o0o
---
|
Mục lục Tác giả
|
--- o0o ---
Vi tính: Hải Hạnh
Trình
bày:
Nhị
Tường
Cập
nhật
ngày: 01-08-2002