Viễn chinh Nam Kỳ
Nguyên tác: Histoire
deL’EXPÉDITION DE COCHINCHINE en 1861
Người dịch: Hoang
Phong
---o0o---
Lời Tựa
(của người dịch)
Nguyên là một quyển sách do nhà Hachette tại Pháp xuất bản năm 1864.
Sách khá xưa, vì thế tôi xin phép được dài dòng kể lại vì đâu lại có
quyển sách này trong tay.
Tại
Pháp, cứ mỗi năm một hai lần các làng xã tổ chức ngày bán đồ cũ. Ðó cũng
là dịp dân trong vùng gặp nhau trò chuyện. Nhà nào có đồ đạc không dùng
thì đem ra bán rẻ. Hoặc nhà nào dọn dẹp kho, tầng hầm, nhà xe, có thứ gì
không dùng cũng đem ra bán. Có những gian hàng ăn uống vui như ngày hội.
Tôi thích đi thơ thẩn dạo xem người lớn gặp nhau, trẻ con nô đùa, xem
những thứ lỉnh kỉnh bày la liệt trên mặt đất, những vât kỷ niệm của ông
bà họ từ xưa, những đồ dùng trong nhà còn mới hay đã hỏng. Bỗng đi ngang
gian hàng của một người thanh niên còn trẻ, anh ta vọt miệng hỏi tôi:
- Ông
có mua sách cũ không?
Tôi
nhìn thấy trên mặt đất cạnh chân anh chỉ có độ mười quyển sách. Anh ta
hiểu ý ngay và giải thích với tôi rằng:
-Có
một người buôn bán sách cũ chuyên nghiệp vừa mua hết, chỉ còn có từng
đó.
-Anh
cho phép tôi lựa nhé!
Chưa
kịp ngồi xuống xem thì anh ta đã nhanh nhẹn cuối xuống nhặt lên một
quyển sách đưa cho tôi. Quyển sách mốc meo, ẩm uớt, tuy đóng bìa cứng
nhưng đã rách nát. Nể nang đứng lại vì lời mời của anh, bây giờ lại nể
nang vì anh ta chìa cho tôi quyển sách trước mặt. Quyển sách mốc xanh
rất bẩn, vì lịch sự tôi phải cầm.
Lật ra trang đầu:
Histoire
de
L’EXPÉDITION DE
COCHINCHINE
en 1861
Tôi ít khi đọc sách
vớ vẩn, nhưng dù sao thì quyển sách này cũng nói về quê hương tôi, biết
đâu có một vài chi tiết hay hay về lịch sử.
Từ ngày nhỏ tôi rất
ghét môn sử, không bao giờ thuộc bài. Sử của một nước mà tôi không biết
nó ở đâu, địa danh của một trận đánh cũng chẳng biết nó chỗ nào, năm
ngàn người chết hay mười ngàn người chết thì cố nhớ để trả bài thế thôi,
nếu vô phước mà thầy gọi trúng tên.
Ðã mua thì phải
đọc. Nhưng càng đọc thử lại càng thấy nhiều xúc cảm dâng lên trong tôi.
Những xúc cảm rất phức tạp, vừa đau đớn, vừa hãnh diện, vừa mỉm cười.
Ðau đớn cái đau đớn của tổ tiên tôi, hãnh diện cái hãnh diện của dân tộc
tôi, mỉm cười trước cái ngây ngô của lịch sử, cái thật thà dễ thương của
con người. Có khi nước mắt chảy quanh nhưng cũng có khi phải bật thành
tiếng cười.
Vì thế đã nảy ra
cái ý dịch quyển sách này để những người đồng hương với tôi có dịp chia
xẻ những cảm xúc trong tôi.
Tác giả có lối văn
rất xưa, rắc rối và bóng gió, thường hay dùng chấm phẩy (;) hai chấm (:)
câu và ý dài dòng, tôi cố gắng, nếu có thể được, giữ nguyên cách hành
văn và cả cách chấm câu của tác giả khi dịch. Cố giữ lối trình bày ý
tưởng của tác giả, nhưng cũng phải chuyển thành tiếng Việt Nam thế nào
cho gọn gàng, dễ đọc. Câu nào ‘’nữa tây nữa ta’’ thì xin độc giả tha
thứ.
Cuối trang thỉnh
thoảng có ghi chú, nếu là ghi chú của tác giả thì tôi không thêm gì cả,
nếu ghi chú của người dịch, trong mục đích giúp người đọc dễ theo dõi
câu chuyện, thì tôi ghi rõ là: (ghi chú của người dịch). Nếu có ghi chú
của tác giả lẫn lộn với ghi chú của người dịch thì tôi ghi cả hai cho rõ
ràng.
Tên người và địa
danh tôi giữ nguyên theo thời đó và theo cách viết trong sách, không
thay đổi.
Sách có mười
chương, ba trang hình vẽ và phần phụ lục Hình 1 là bản đồ sáu tỉnh Nam
kỳ vào thời đó. Hình 2 là bố trí của thành Kì hòa, thành phố Saigon-Chợ
lớn và hệ thống sông ngòi chung quanh, rất tiếc là trong quyển sách rách
nát của tôi tờ hình số 2 đã mất. Hình 3 là thành Mỹ tho và hệ thống sông
ngòi.
Phần phụ lục gồm
có sáu phần và sau hết là Sổ tang:
Phụ lục I:
Danh sách tổng tham mưu của toàn thể hạm đội đánh chiếm Nam kỳ đặt dưới
quyền chỉ huy của phó thủy sư đề đốc Charner, tên từng chiến hạm và sĩ
quan chỉ huy, chức vụ và cấp bực của mỗi người, (danh sách chỉ có các sĩ
quan chỉ huy trở lên, từ cấp bực hạ sĩ quan trở xuống không ghi, gồm 20
trang trong nguyên bản). Tôi xem như một tài liệu tham khảo nên không
dịch.
Phụ lục II:
Danh sách, tên tuổi, cấp bực, toàn bộ Quân đoàn viễn chinh Nam kỳ, từ vị
nguyên soái tức phó thủy sư đề đốc Charner đến các sĩ quan cấp dưới, lữ
đoàn, trung đoàn, tiểu đoàn, đại đội, ban tham mưu, hành chính v.v., từ
cấp hạ sĩ quan trở xuống không có trong danh sách, (tất cả 14 trang
trong nguyên bản). Tôi không dịch phần này
Phụ lục III:
Danh sách những quân nhân được tuyên dương công trạng, (3 trang trong
nguyên bản). Tôi chỉ dịch lời tuyên dương của phó đề đốc chỉ huy trưởng,
không nêu tên từng người.
Phụ lục IV:
Chỉ dụ của hoàng đế Tự Ðức (ngày 4 tháng 11 năm 1860). Tôi cố gắng dịch
ngược trở lại thành tiếng Việt, (3 trang trong nguyên bản).
Phụ lục V:
Cách xây dựng thành trì của người An nam (gồm 3 trang trong nguyên bản).
Phần này có phiên dịch.
Phụ lục VI:
Nông trại quân đội và dân quân Ðồn-điền An nam (8 trang). Phần
này có phiên dịch.
Sổ tang:
Tất cả những người Pháp gục ngã ở Nam kỳ miền dưới cho đến năm 1862.
Dịch những giòng mở đầu sổ tang của tác giả. Sổ tang gồm ba phần (không
dịch):
Phần 1: Danh sách
những người tu hành, chức vụ, ngày chết (5 trang trong nguyên
bản)
Phần 2: Danh sách
quân nhân thuộc hải quân, cấp bực, ngày chết (25 trang trong nguyên bản)
Phần 3: Danh sách
quân nhân thuộc lục quân, cấp bực, ngày chết (35trang trong nguyên bản)
Cuối sách tôi xin
phép độc giả được ghi thêm một vài cảm nghĩ của tôi để làm phần kết
luận.
Tôi không ngồi đối
diện với tác giả để tìm hiểu và hỏi han tác giả. Tôi xin phép được ngồi
một bên bàn với tác giả để cùng nhau lật lại một vài trang sử nhỏ của
quê hương tôi. Tác giả kể cho tôi nghe những gương oai hùng của người
lính viễn chinh, tôi cũng len lén mượn ngòi bút của tác giả để mô tả lại
những giọt máu của tổ tiên tôi, những giọt máu rơi rớt trên những thửa
ruộng sình lầy. Hình như những giọt máu ấy vẫn còn âm ấm trong tôi.
Bures-Sur-Yvette, 08.03.00
---o0o---
Mục Lục >
1 > 2
> 3> 4
> 5 > 6
> 7 >
8 > 9
>10 >
Phụ lục
