MỘT VÀI SUY NGHĨ VỀ PHÁT TRIỂN ÐẠO PHẬT TẠI VIỆT NAM TRONG GIAI ÐOẠN PHÁT
TRIỂN KINH TẾ
Khương quang Ðồng
Tiến sĩ Khoa học
---o0o---
Trong
bài này, tôi xin trình bày một vài suy nghĩ phát triển Phật giáo tại Việt
Nam trong mấy thập niên tới, giai đoạn mà Việt nam sẽ được phát triển mạnh
về kinh tế, và đời sống dân chúng sẽ được sung túc hơn. Ít nhất đó là
những điều mà chúng ta hy vọng. Không những hy vọng mà chúng ta còn có bổn
phận đóng góp.
Ðể phát triển kinh tế, trong
tình hình chính trị trên thế giới hiện tại, Việt Nam không có đường nào
khác là phải hợp tác với các nước tư bản, làm ăn với các công ty xuyên
quốc gia, để họ bỏ vốn đầu tư và sản xuất ở trong nước. Trong công tác
này, xã hội sẽ ảnh hưởng về nếp sống và lề lối làm việc của các nước tư
bản. Nghĩa là tinh thần cạnh tranh sẽ là động cơ chính của xã hội, người
sẽ cạnh tranh với người trong cuộc sống, trong làm việc; xí nghiệp sẽ cạnh
tranh với xí nghiệp trên thị trường quốc gia và quốc tế. Ðể tăng thêm tinh
thần cạnh tranh, người ta đã đẻ ra lý thuyết là nếu muốn tiến con người
phải sống với stress. Dĩ nhiên là các xí nghiệp đã áp dụng với lý thuyết
này từ lâu. Họ sẽ áp dụng tại Việt Nam nếu họ bỏ vốn làm ăn tại đó. Có thể
còn nhiều nguyên nhân khác.
Ðặc điểm thứ hai là thành công
được coi như giá trị quan trọng nhất để đánh giá con người. Xã hội dành
nhiều ưu đãi cho những người thành công và thải bỏ những người không theo
kịp xã hội. Một văn sĩ Mỹ đã viết: Xã hội tư bản chỉ có chỗ đứng hạng nhất
và bỏ rơi những người không được xếp hạng.
Trong bối cảnh xã hội như vậy,
làm sao Phật giáo có thể phát triển được ?
Có nhiều người nghĩ rằng rất
khó vì đạo Phật quá bi quan và tiêu cực.
Những người Phật tử thông hiểu
giáo lý không đồng ý với nhận định này , nhận định cho rằng Phật giáo bi
quan và tiêu cực. Trong khuôn khổ bài này, tôi không đặt vấn đề đúng hay
sai; vấn đề dặt ra là tại sao người ta lại có những nhận định như vậy ? Có
nhiều nguyên nhân:
- Có
thể là hậu quả của mấy chục năm Pháp thuộc.
- Có
thể là ngôn ngữ dùng và cách diễn dịch giáo lý Phật giáo được truyền bá
làm người ta có nhận định như vậy.
- Có
thể là phong trào Phật giáo Việt Nam không có một tổ chức năng động, không
tham gia tích cực vào đời sống xã hội.
Muốn phát triển Phật giáo, điều
đầu tiên là chúng ta phải thay đổi hình ảnh đó trong dân chúng.
Nếu chúng ta không sửa được
văn học Việt Nam, chúng ta không viết lại được truyện Kiều, và cũng không
thay đổi được lịch sử, chúng ta có thể thay đổi ngôn ngữ và lối diễn dịch
giáo lý. Ðể làm sáng tỏ ý này, tôi xin đưa ra hai thí dụ .
Nếu chúng ta truyền bá trong
dân chúng đế thứ nhất của tứ diệu đế qua câu “Ðời là khổ” thì đúng là đạo
Phật bi quan. Chữ khổ dùng đây không biết có đúng nghĩa của Dukkha không ?
Thật ra, đời không chỉ có khổ mà cũng có nhiều lúc rất đáng sống, và bổn
phận của tất cả mọi người là phải làm sao để dài ra những lúc đáng sống
này. Lúc khỏe mạnh, không bệnh tật là lúc đáng sống, như vậy phải làm sao
cho y học tiến lên, lúc ăn no mặc ấm là lúc đáng sống như vậy phải làm sao
để kinh tế phát triển.
Nếu chúng ta truyền bá đế thứ
ba của tứ diệu đế qua ý “Sống phải diệt khổ, diệt ham muốn”, thì đúng là
đạo Phật tiêu cực. Ham muốn có thể là nguyên nhân của khổ. Nó là nguyên
nhân của khổ, nhưng nó cũng là động cơ của cuộc sống, động cơ của tiến
bộ. Có gì cao quý hơn ham muốn tìm hiểu của người làm khoa học. Bà Marie
Curie đã đóng góp rất nhiều cho tiến bộ xã hội nhưng cái ham muốn tìm hiểu
đã làm bà ta khổ vì bệnh tật và rồi bị chết. Cuộc sống của bà có phải là
gương sống của chúng ta không ?
Có gì thú vị hơn ham muốn đạt
đỉnh cao nghệ thuật của người nghệ sĩ.
Có gì ích lợi hơn ham muốn
thành công của người làm kinh tế, khoa học kỹ thuật.
Tôi không hiểu những điều trên
có hợp với giáo lý Phật giáo không. Ðó là điều phải tìm hiểu và bàn cãi.
Nhưng tôi nghĩ đó là những quan niệm sống và phát triển ở Việt Nam nếu
chúng ta muốn Việt Nam có một nền kinh tế phát triển, đời sống dân chúng
Việt Nam được sung túc.
Tôi xin có một đề nghị về
phương pháp làm việc, không áp dụng được cho công việc nghiên cứu, nhưng
có thể áp dụng được cho công việc truyền bá đạo Phật. Thay vì từ giáo lý
đi xuống, chúng ta tìm hiểu nhu cầu của xã hội rồi từ đó chúng ta áp dụng
uyển chuyển giáo lý vào đời sống để cho đáp ứng được nhu cầu xã hội.
Khương Quang
Ðồng
---o0o---
Vi tính: Nguyệt Cung Diệu Thanh
Cập nhật ngày: 01-10-2002
Trình bày: Nhị Tường
