Đạo Phật Thiền-Tông và Đạo Phật
trên thế giới phân chia ra hai tông: Nam-Tông và Bắc-Tông.
1. Nam-Tông
Nam-Tông có nghĩa là Tông Miền
Nam hay giáo-phái miền Nam đối với Bắc-Tông.
Nam-Tông là giáo-phái do Lục-Tổ
Huệ-Năng lãnh-đạo và được lan-truyền về Miền Nam nước Trung-Hoa. Nam-Tông
còn được kêu là Tổ-Sư Thiền có sở-trường về phép Đốn-Giáo (Phép Đốn-Giáo
có nghĩa là dạy cho thành-tựu tức-khắc, dạy cho bằng giáo-pháp vắn-tắt
đại-thừa).
Nam-Tông cũng được kêu là
Tiểu-Thừa lan truyền trong các xứ miền Nam như: Tích-Lan, Miến-Điện,
Cao-Miên, Xiêm, và Lào (Lèo). Kinh Phật trong Nam-Tông viết bằng chữ
Ba-Lỵ. Chữ “Ba-Lỵ” (Pali) là loại chữ của kinh phương Nam, nhất là miền
Tích-Lan (Ceylan). Những kinh Phật Tiểu-Thừa miền Nam thì được chép và đọc
bằng chữ Ba-Lỵ và tiếng Ba-Lỵ.
Nam-Tông có sở-trường dạy
Phật-Tử tu học cho đắc quả La-Hán. “La-Hán” còn được gọi là “A-La-Hán” có
nghĩa là bậc tu-hành đắc-đạo trong Đạo Phật vì đã xuất-gia và dứt tuyệt
các phiền-não ở trong lòng. Vậy cho nên “Quả La-Hán” có nghĩa là dẹp được
phiền-não; dứt sạch các lỗi-lầm; đạt tới sức mạnh huyền-vi, tư-tưởng
tự-do, tâm-trí tự-tại, hiểu-biết tất-cả sự việc một cách hoàn-mỹ, làm chủ
tư-tưởng của mình, và có đủ phép thần-thông.
2. Bắc-Tông
Bắc-Tông là Tông Miền-Bắc hay
giáo-phái Miền Bắc do Thần-Tú Đại-Sư lãnh-đạo rất thịnh-hóa ở miền Bắc.
Bắc-Tông còn được gọi là Như-Lai Thiền và sở-trường về phép Tiệm-Giáo.
“Tiệm-Giáo” có nghĩa là Pháp môn dạy lần-lần, tức là chậm-rãi hay từ-từ.
Bắc-Tông cũng được kêu là
Đại-Thừa và được phổ biến ở các nước miền Bắc như: Tàu, Nhật (Nhựt),
Tây-Tạng, Mông-Cổ, Cao-Ly, Việt-Nam, v.v. để cho mọi nhà sư tu học theo
kinh chánh bằng ngôn-ngữ cổ của nước Ấn-Độ gọi là Bắc-Phạn (Sanscrit/
Sanskrit).
Bắc-Tông chuyên dạy người tu
học để đạt được Quả Bồ-Tát và Quả Phật. Quả Bồ-Tát và Quả Phật có nghĩa là
sự thành-tựu của Đấng Bồ-Tát và Đức Phật. Khi người ta lo tu-hành để
tự-giác giác-tha, cứu-độ chúng-sinh, truyền đạo và thuyết-pháp giúp đời,
và bố-thí giúp chúng-sinh thì về sau được kết “Quả Bồ-Tát.” Nhưng người lo
tu-hành về bố-thí, trì-giới, nhẫn-nhục, tinh-tấn, thiền-định, và trí-huệ
thì đạt được quả cao hơn hết là “Quả Phật.”