Khách ghé quán trọ, nghỉ một
đêm hay lưu tạm dăm ba bữa, rồi khách cũng đi. Người chủ quán không di
chuyển, vẫn ở đó, nhận diện rõ ràng từng người khách đến và đi. Người
chủ quán rất bình an, thanh thản như thế, trước khi khách đến cũng như
sau khi khách đi. Người khách này ra đi, có thể, người khách khác lại
ghé, rồi cũng lại đi. Chủ quán chẳng vì người trước hay kẻ sau mà di
chuyển.
Hạnh phúc hay đau khổ, giầu nghèo hay
sang hèn đều là khách trần, đến rồi đi.
Bản Tâm ta là chủ quán, trụ trong an
tịnh, không đến cũng không đi.
Khách trần đến rồi đi là sinh diệt.
Bản Tâm không xao động, không di chuyển
là thường hằng.
Tự thể của tâm là Không Tánh. Đó là tự
tánh Bát Nhã, không trong không ngoài, không nhơ không sạch, không thêm
không bớt ... Chỉ có giòng tương tục của tâm, khi xúc cảnh, khởi phân
biệt mà bị nhận diện là có nhiễm ô phiền não hay không mà thôi. Khi tâm
đạt được thể Không Tánh, tức là trụ được trong bản chất đích thực thì
phiền não thế gian sẽ chỉ như những khách trần, như những hạt bụi luôn
xô đẩy nhau, lao xao biến hoại trong hư không mà chẳng hề khiến hư không
giao động.
Lý thì như thế nhưng thực tế
không hẳn hoàn toàn là thế. Khi học đạo, chúng ta thường được quý minh
sư nhắc nhở phải giữ ý buông lời, nắm lấy chủ ý để khi thực hành, khi va
chạm, biết tùy cảnh huống mà quán xét, chớ như ngài Huệ Khả, vì chấp văn
tự mà uổng phí bao năm đi tìm sự an tâm cho đến ngày gặp Tổ Đạt Ma mới
chứng ngộ.
Cũng thế, chẳng phải trước mọi
cảnh huống tâm đều biểu lộ tự tại mới là tâm trụ nơi Không Tánh. Trong
Đại Trí Độ nói rằng Bồ Tát Thường Đề thực hành Đại Bi Tâm, tu tập Bát
Nhã Ba La Mật rất thuần nhuyễn, uyên áo, nhưng nhìn thấy chúng sanh quá
trầm thống trong biển khổ nên đôi mắt ngài lúc nào cũng đẫm lệ. Lệ này
chắc chắn không phải lệ bi thương ủy mỵ nên lệ này chẳng thể làm xao
động tâm an trụ. Lệ này khởi từ lòng bi mẫn chỉ khiến Bồ Tát xả thân
nhiều hơn.
Với tâm thế nhân thì ý niệm
yêu thương thường hạn hẹp, vị kỷ. Khi yêu thương ai, ta phải được đáp
lại, được gần gũi mới là hạnh phúc trọn vẹn. Nhưng tình yêu của Đức Thế
Tôn thì khác. Thế Tôn yêu thương mọi người mọi loài bình đẳng nên suốt
bốn mươi chín năm trên đường hoằng hóa, Thế Tôn đã độ cho bất cứ ai mà
ngài có thể độ, từ em bé chăn trâu, người gánh phân, tên sát nhân cho
tới hàng vua chúa, vương tôn công tử. Bước chân Thế Tôn tới đâu là quà
tặng an lạc được trao tới đó. Kẻ nhận quà, nếu biết thụ hưởng thì dù Thế
Tôn còn đó hay đi xa, quà tặng đã trở thành gia tài của người nhận.
Điều này thể hiện rất rõ trước phút Thế
Tôn nhập Niết Bàn. Giữa rừng cây sa-la đầy hoa trắng, Thế Tôn đã ân cần
nói với các đệ tử thân yêu quanh ngài rằng “Sau khi ta diệt độ thì Pháp
và Luật mà ta để lại chính là ta, là đạo sư của các con. Tuân hành và tu
tập theo Pháp và Luật đó chính là các con vẫn luôn ở gần ta, là ta không
từng rời xa các con”.
Nghe những lời dặn dò đó, tôn
giả Anan cũng phải nín bặt khi đang úp mặt vào thân cây, nức nở khóc.
Nhưng sự nín bặt đó cũng chỉ là hình thức ngưng lệ chảy mà thôi chứ đâu
thể ngưng được lòng buồn khổ. Chẳng phải riêng ngài Anan mà hầu hết
những đại đệ tử của Phật đều không thể dễ dàng chấp nhận sự bình thản
khi Thế Tôn ra đi, dù trên lý, các ngài đều đã hiểu rất rõ lời Thế Tôn
căn dặn.
Lòng hoài vọng nhớ thương Tôn-sư đã lồng
vào Pháp và Luật, nên suốt thời gian dài sau đó, Tăng đoàn tuy vẫn học,
vẫn tu mà vẫn âm thầm buồn bã, vì sự thiếu vắng hình bóng vị Thầy tột
cùng tôn quý, là khoảng trống chẳng một ai có thể thay thế được.
Những đại đệ tử, những tỳ-kheo được thân
cận và học hỏi trực tiếp từ Đức Phật mà còn khó ngăn cảm xúc như thế,
huống chi chúng ta, hàng hậu duệ vô minh cách xa Phật gần hai ngàn sáu
trăm năm, tất nhiên còn yếu đuối tới đâu ! Điều quan trọng là khi ta
biết ta yếu thì hãy nhắm mắt, thở thật sâu, niệm hồng danh Đức Thế Tôn,
xin Từ Phụ truyền năng lượng để ta trở về được chánh niệm. Đừng nản lòng
vì những lời trách cứ thiếu từ bi của thế nhân như “Phật dạy mọi sự vô
thường, sao lại bi lụy ở những cái vô thường vậy ?” hoặc những câu hỏi
thiếu thiện chí tìm cầu mà chỉ nặng phần gay gắt như “ Quý vị được dạy
là bản- thể-Như-Lai vốn thanh tịnh, sao còn phải tu để được thanh tịnh
?”
Chúng ta phải tập quen với tâm thế gian
này, để nhẹ nhàng phân giải rằng, bản-thể-Như-Lai quả là vốn thanh tịnh
nhưng vì bị vô minh che lấp, duyên theo huân tập vô minh mà sanh ra hiện
tượng khổ đau phiền não.
Đó là trạng thái bản thể duyên ra hiện
tượng.
Chúng sanh luôn ở trong trạng thái này
nên chúng sanh cần phải nỗ lực tu, vận dụng Tăng, Thượng, Huệ để đối trị
tà kiến, ái dục, ngã mạn mà trở về bản thể trong sáng của mình. Thành
Phật là chuyển hóa trí tuệ, đạt tới vô thượng Bồ-Đề và giữ được tâm này
thường hằng, không hề đứt đoạn.
Có lẽ Đức Phật là vị giáo chủ duy nhất
không nhận mình là giáo chủ, là thánh, là thần, là cao tột, khác biệt
với mọi người. Ngài chỉ nhận là mình đã thấy được lẽ vô thường, đã nhận
ra bản chất đích thực cao quý trong mỗi tấm thân tứ đại vô thường, đã
tìm ra cai ngục tên là Vô Minh, hằng nhốt chúng sanh trong luân hồi tăm
tối. Ngài chỉ là người thấy trước nên ân cần chỉ dạy lại cho những ai
muốn thoát khỏi quỹ đạo khổ đau này. Những ai TIN lời ngài, NGUYỆN theo
đường ngài đi, PHỤNG sự tuân thủ những pháp môn ngài chỉ và HÀNH trì
nghiêm chỉnh những gì học hỏi được thì người đó cũng bình đẳng với ngài.
Ngài là Phật thì người đó cũng là Phật.
Lời ngài nói trung thực và đơn giản thế
thôi.
Gần hai ngàn sáu trăm năm, Đức Phật đã
là ông chủ quán nhìn tường tận nhất, những khách trần đến rồi đi, sinh
rồi hoại. Ông chủ quán chưa hề rời quán vì ông thường hằng hiển hiện
sáng ngời qua Pháp và Luật ông để lại.
Lành thay, những khách trần sớm biết
mình là bụi để kịp dừng lại lao xao mà tĩnh lặng với hư không trong vô
sanh bất diệt.
Đó chính là những chúng sanh đã giác ngộ
nên chuyển hóa được thân phận Khách Trần của mình để trở thành Chủ Quán.
Tôi không nhớ mấy câu thơ
không đầu không cuối này từ đâu, do vị nào viết, nhưng chính cái chất
liệu lơ lửng này lại khiến ý thơ tràn đầy bát ngát. Xin tác giả cho phép
ghi lại đây, thay búp tay sen để được dừng bút:
“Tâm sầu lắm ư ?
Thôi đi nhị kiến,
Chẳng còn ba, tư
Trên con đường thật
Người về với NHƯ”
Diệu Trân
(Như-Thị-Am,
tháng tám,2006)
