Chuyến thăm không định trước.
Thích Phổ Huân
Tôi đến Anh Quốc lần này (2004) có hơn
năm lần; mỗi lần hoàn cảnh khác nhau, nhưng chỉ có hai sự thay đổi kỷ
niệm lớn khó quên, đó là lần đầu tiên khi còn là cư sĩ của hơn mười ba
năm trước, và năm sau đó mang hình tướng người tu đến nay. Lần đến Anh
này chỉ để tịnh tâm vài tháng. Trong lúc tá túc tại tư gia người cháu
con người anh thứ hai, ở được hơn tháng rưởi sắp trở về Uc, tình cờ nhận
được liên lạc với Thầy Đồng Văn. Thầy mở lời chào hỏi kèm theo vài lời
trách, rằng sao tôi đang ở gần Đức Quốc mà không qua thăm chùa Tâm Giác.
Tôi đã khéo trả lời, không thể qua thăm được vì cận ngày về Úc, hơn nữa
lại có hẹn tiếp xúc vài người quen nên đành không thuận ý với Thầy.
Nhưng rồi lá thư e-mail thứ hai khiến tôi không còn cách từ chối. Thầy
phán rằng: Tôi đã đến Úc, đã ở Chùa Pháp Bảo, ở Tu Viện Đa Bảo đến
gần ba tháng vậy mà Thầy lại không thể viếng thăm chùa Tâm Giác dù chỉ
một tiếng đồng hồ hay sao! Đọc thư mail xong, tôi liền đặt vé máy
bay ngay; đặt ở luôn đến một tuần lễ, tỏ lòng đáp lại nhã tình mà Thầy
vừa chân thành mời, vừa chân thành‘trách’!
Bây giờ trở lại Luân Đôn, thật thầm cảm
ơn Thầy Đồng Vân lần nữa, dù đã cảm ơn Thầy và Tăng chúng trước khi mãn
cuộc thăm viếng. Tri ân Thầy, vì chuyến đi này tôi chẳng những biết được
nơi sinh hoạt Phật sự chùa Tâm Giác, biết được phần nào thành phố trù
phú vùng Munich Đức quốc; tôi còn được thăm nơi tàn tích đau thương biến
cố lịch sử, những nạn nhân trong thời chiến tranh thứ hai, đó là trại
tập trung Dachau
(Dachau Concentration Camp), nơi giam người, và thiêu đốt
hàng trăm, hàng ngàn dân Do Thái dưới bàn tay sát khí của nhà độc tài
Hitler. Nhờ thăm nơi đau thương này tôi càng thấy được nhân duyên tu đạo
khi được mang thân người là thù thắng. Nay trở lại Luân Đôn xin ghi lại
ít cảm tưởng về chuyến thăm không định trước, nhất là hình ảnh Trại giam
thời chiến tranh thứ hai đã gây ấn tượng trong tôi mãi đến bây giờ.
Đọc sách báo lịch sử, hay nghe kể miêu tả lò sát sanh giết
người trong thời chiến tranh thứ hai, rõ hơn một tí là xem phim ảnh thời
sự còn giữ lại; nhưng hôm nay đứng trước cảnh tượng dấu tích của ngày
xưa mà chừng như vẫn còn ghê rợn. Đã gần 60 năm qua từ khi phe đồng minh
tiến vào giải phóng địa ngục đen tối nhất lịch sử này, vậy mà giờ đây
nhìn lại tường vách không gian hiện thời, không ai lại không trầm ngâm
bùi ngùi liên tưởng đến cảnh khiếp hải kinh hoàng đó. Được biết trại tập
trung nơi đây chỉ là một trong nhiều trại rải rác trên khắp nước Đức và
ngoài nước.
Viết miêu tả về trại giết người này đã có nhiều văn sĩ viết
ra thành sách, hay trung thực hơn, chính tác giả là nạn nhân, nhân chứng
còn sống sót kể lại; do vậy tôi chỉ có cảm tưởng riêng tư nơi mình trong
cái nhìn của người con Phật, xúc động ghi lại vài nét.
Đi thăm Trại hôm đó chỉ có ba người, Chú Nguyên Biên, Anh
Thành và tôi. Riêng Anh Thành đã đến tham quan một lần cách đây khá lâu.
Anh kể, lần đó chỉ đứng bên ngoài không dám vào trong xem. Hiện thời thì
Anh nói: Lần đó sao thấy ớn quá không dám vô, lần này có Thầy nên dựa
hơi không sợ! Chú Nguyên Biên dù ở Đức khá lâu mà cũng chưa đi xem
lần nào, nên dịp lên chùa Tâm Giác thăm Thượng Tọa Trí Minh, rồi nghe
tôi muốn đi xem, cũng xin tháp tùng đi. Xin thưa Thượng Tọa Trí Minh là
phương trượng chùa Khuôn Việt ở Na Uy, có Phật sự tại chùa Tâm Giác.
Điều đầu tiên bước vào trại làm người tham quan hơi khó
chịu, cũng không ít ngạc nhiên, là vô số con bồ móng bay tỏa khắp nơi,
chúng lại còn bu quanh phủ đầu người. Nghe Anh Thành nói, hiện giờ là
cuối thu sắp vào đông, loại sinh vật nhỏ này đâu thể có nhiều như vậy,
lạ nữa chúng chỉ xuất hiện trong trại mà thôi. Để xem lời anh nói có
đúng hay không, khi chúng tôi trở ra khỏi trại; và quả thật bên ngoài
rào, từ con đường dẫn đến chỗ đậu xe khoảng hai trăm thước, không có đến
một con làm phiền chúng tôi. Chú Nguyên Biên suy nghĩ, nhận định sự việc
này có phần tâm linh huyền bí. Chú nói:… biết đâu chừng, đó là những
oan hồn tái sanh trở lại, do vì căm hờn uất ức, chết mà không hiểu được
nguyên nhân, hay trước khi chết chứng kiến bao người thân mình, bà con
mình, dân tộc mình chết. Vì lý do vậy nên thần thức đau đớn căm hờn,
khiến tái sanh làm con bù móng quanh quẩn mãi nơi tử địa này mà chẳng
theo nghiệp đầu thai làm thân khác. Anh Thành nhận định thêm:
cũng có thể họ tủi hờn đau khổ không muốn người đến tham quan, nên cứ
nhắm vào đầu mặt người mà bu! Sau khi ra về, trên xe chú Nguyên Biên
kể cho tôi và anh Thành nghe, khi bị bu đầu như vậy chú chợt nghĩ, đây
chắc phải là oan hồn rồi, nên thầm lặng mà niệm Phật cầu nguyện cho
chúng được siêu thoát; chú niệm Phật được một lúc thì tự nhiên chú quên
đi, và không hay biết mình không còn bị chúng quấy nhiễu nữa. Chú nghĩ
rằng đây là một điều lạ khó thể giải thích.
Riêng tôi thì có cảm giác như vầy; dù tôi vẫn bị bu quanh
đầu không khác gì chú Nguyên Biên, Anh Thành, nhưng có điều tôi cho đó
không quan trọng, cũng không đến nổi khó chịu bực mình; vì thật tình lúc
bắt đầu bước vào trại, tâm tư tôi miên man, nghĩ về sự kiện con người
cùng chung một nòi giống, một ý thức vươn lên để tồn tại; trong đó sự
thương yêu thù ghét hẳn nhiên phải mâu thuẩn phức tạp. Nhưng con người
không vì vậy mà quên đi ý thức cùng là một sinh vật sống có ý thức cao
hơn các loài khác, nhưng sao con người lại có thể hủy diệt đồng loại với
nhau chỉ vì một ý thức cá biệt ích kỹ tham lam như thế! Nhưng ý thức cá
biệt kia không thể tồn tại khi phải nương gá vào cộng đồng ý thức. Tôi
không thể tưởng được sự khó nghĩ này, nên cảm động chua xót nhìn ngắm
từng cảnh tượng không gian vật cảnh, như không thể tin được trước mắt
một chứng tích rõ ràng, cách đây hơn 60 năm nơi đây xảy ra thảm sát đau
thương như vậy. Do miên man nghĩ ngợi, lại bận tìm một vài cảnh chụp,
nên không để ý cũng chẳng quan tâm mấy đến bày bồ móng quanh quẩn trên
đầu. Hay có lẽ nào chúng nghe được, hiểu được tâm tư tôi bấy giờ, nên
cũng sót xa cho thân nghiệp mình mà ít làm phiền tôi chăng? Và thật tôi
chẳng thấy làm phiền lắm so với Anh Thành và chú Nguyên Biên.
Tàn tích còn lại của trại hầu như chỉ là khoảng trống không gian lặng
lẽ, hiện lên dư âm ngậm ngùi xúc động trong lòng khách vãng lai viếng
thăm. Hàng chục dãy nhà giam, giờ chỉ còn lưu lại khuôn nền sỏi đá, như
những dãy mồ khổng lồ được lấp phẳng. Tổng số dãy nhà phá đi có đến ba
mươi bốn căn, chỉ chừa lại 2 căn nhà làm chứng tích hình ảnh trại tập
trung (concentration camp) của lịch sử đen tối này.
Tận cùng của hai hàng dãy nhà, hiện ra trước mặt là đền kỷ niệm tưởng
nhớ đến những người nằm xuống. Đến đây hướng về phía trái là nơi hành
hình và thiêu đốt xác người.
Một nhà thiêu nhỏ diện tích không lớn hơn ngôi nhà ba phòng mà đã thiêu
đốt hết 11.000 người; vậy không biết bao nhiêu người đã thành tro trong
một dãy nhà thiêu lớn hơn gấp hai ba lần được dựng lên gần đó.
Ngay cửa chính trước khi bước vào bên trong nhà thiêu lớn, trước mắt
cảnh tượng chừng như nguyên vẹn, hai lò thiêu người hiện ngay ra trước
mặt, khoảng cách gần lối vào chỉ năm bảy thước. Nếu không bị ngăn bằng
sợi xích rào thì người xem có thể đụng chạm được gạch tường lò thiêu,
cũng như chiếc băng ca chuyển xác chết đẩy vào lò. Hai phía lò thiêu là
những dãy phòng được ngăn chia làm những phòng nhỏ, có ghi rõ nơi chứa
thây chết, chờ chuyển vào lò, và một phòng hơi ngạt xử lý tù nhân sống
biến thành thây chết rồi đốt thành tro ít giờ sau đó.
Đi vào phòng bên cạnh lò thiêu, đọc lời giới thiệu chỉ dẫn
làm tôi phải giựt mình, nếu không có bản giải thích dán lên tường thì
chẳng khác gì bao phòng ốc ở trường học, cư xá dân cư. Vừa đọc xong, Anh
Thành liền nói: thôi đi ra Thầy ơi, đứng đây sao thấy ghê quá!
Anh đọc tiếng Đức, tôi đọc tiếng Anh, cùng lúc tôi cũng hiểu như anh,
nhưng anh giải thích thêm làm cả hai phải xúc động và xót thương cho
người quá cố. ‘ This room was used to store the corpses that were
brought from the prisoner camp to be cremated’. Căn phòng này
dùng để chứa xác người, được mang từ trại tù đến đây để hỏa thiêu.
Theo tài liệu hướng dẫn tham quan, thì trại Dachau này được thành lập từ
1933; đã dung chứa trên 200.000 (hai trăm ngàn) tù nhân bị bắt giam từ
khắp nơi ở Âu Châu; và số người chết nơi này có hơn 43 000 (bốn mươi ba
ngàn) người.
Tôi không có nhiều thời gian quan sát kỷ hơn, nhưng cảm nhận
điều đau lòng đã vừa đủ!.
Thật ra cảnh tù đày nào lại chẳng có chết chóc đau thương,
nhưng lịch sử nơi đây cảnh tượng giết người hàng loạt có sắp đặt lập
trình quy mô, đã trở thành quá khủng khiếp. Chúng tôi đi vào viện bảo
tàng xem lại lịch sử chiến tranh, lịch sử những ý thức hệ sai lạc đã dẫn
đưa bao sinh linh vô tội đi vào cõi chết. Động tâm đau thương hơn, viện
còn lưu giữ lại vài vật dụng cá nhân của người tù.
Thôi thì có nói thế nào sự kiện đã trở thành quá khứ, tuy
nhiên việc lưu trử tàn tích lịch sử là điều quan trọng, giúp con người
hôm nay và ngày mai lấy đó làm kinh nghiệm, đừng bao giờ quên hình ảnh
đau thương nơi đây.
Ngay trước tòa nhà bảo tàng viện, là họa hình đài tưởng niệm
nạn nhân, có dựng hàng chữ nổi bằng vài ngôn ngữ, ngôn ngữ của các quốc
gia liên hệ trong tàn tích lịch sử này; và chỉ có võn vẹn vài chữ rằng:
never again. Có lẽ nên tạm dịch là, xin đừng bao giờ tái diễn lại cảnh
tượng đau thương này. Nhưng tại sao không ghi rõ như vậy, mà quá vắn
tắc? Hỏi cũng tự trả lời! Tôi cũng đồng ý, không cần phải ghi dài dòng
văn tự, vì cụ thể lịch sử tàn tích hình ảnh còn đó, cần gì phải nói cho
nhiều. Không chừng nói nhiều, phân bua cho rõ làm sai lạc đi niềm đau
thương, hay tệ hơn đùa giởn lên sự đau thương khủng khiếp đó. Nếu như
được cũng không cần ghi gì cả, bởi bên cạnh là một hoạt hình nổi diễn tả
hàng lớp người tù lỏa lồ còn da bọc xương dính mắc nhau, chồng chất nhau
đang ngoằn ngoại, đang tắt hơi đi vào cõi chết. Nhưng, nghĩ cũng nên
viết, và viết như vậy đã quá đầy đủ!
Quan sát hôm chúng tôi tham quan, có đến khoảng năm chiếc xe
buýt lớn loại chở khách xuyên tiểu bang; đặc biệt khách trên những xe đó
toàn là học sinh, sinh viên. Như vậy rõ ràng đường hướng chính sách
chính phủ hiện thời, có lập định đàng hoàng việc tham quan dành cho
những người trí thức trẻ, mong rằng sự kiện biến cố lịch sử nơi đây sẽ
ghi đậm vào ý thức người trẻ bài học đau thương của nhân loại, và như
vậy mọi quốc gia trên thế giới, hiện nay và mai sau phải được lãnh đạo
bằng công bình dân chủ, bằng tình thương nhân loại với nhau, và nhất là
tránh ‘never again’ cảnh tưởng giết người khủng khiếp như thế xảy ra
trên hành tinh này.
*
Nói về việc thăm chùa Tâm Giác tôi cũng
được nhân duyên một ít vui, dù chỉ ở ít ngày tôi đã được Thầy Đồng Văn
và Chú Tài hướng dẫn thăm niệm Phật đường Tam Bảo vùng Reultinger do Ni
sư Như Viên trụ trì, và cũng được Thầy mời chứng minh buổi lễ Hằng Thuận
(thành hôn). Buổi lễ diễn ra tại chánh điện Phật Đường vừa đủ kính số
người tham dự. Không gian tuy không rộng lớn nhưng ấm cúng tình người
tình đạo. Quý Thầy Cô hôm đó gồm có: Thầy Đồng Văn, Ni sư trụ trì, Đại
Đức Giác Đức, Chú Hạnh Tâm và tôi. Buổi lễ diễn ra và hoàn mãn trong
nghi thức giản dị, nhưng đặc sắc mang tính hướng thiện xây dựng theo
niềm tin chánh pháp Phật Đà.
Sau chuyến thăm Niệm Phật đường Tam Bảo
cách chùa Tâm Giác khoảng 300 cây số, về lại Tâm Giác, tôi lại được
duyên tiếp tục cuộc thăm viếng chùa Viên Giác, thăm Thầy Phương Trượng,
Thầy trụ trì và quý huynh đệ nơi đây, chuyến đi này phải đi xe lửa vì xa
gấp đôi Phật Đường Tam Bảo.
Mỗi lần thăm chùa Viên Giác, mỗi lần
biết thêm vài Tăng chúng mới ở chùa. Thật sự đến nay tôi cũng không rõ
biết Thầy Phương trượng chùa Viên Giác (PTCVG) đã có được bao nhiêu Tăng
Ni đệ tử. Có lẽ ở hải ngoại này, Thầy là vị tu sĩ độ được nhiều người
trẻ xuất gia, còn giữ được phần nào nghi thức truyền thống bên nhà. Điều
này cũng mừng cho Phật Giáo Việt Nam ở hải ngoại. Tuy nhiên sự thành
tựu hay không thành tựu, của mỗi đệ tử là do mỗi vị hành đạo; và điều đó
còn cả một nhân duyên tác nghiệp của dòng sống mà tất cả chúng ta đều
phải nỗ lực dụng công tinh tấn tu hành mới hiểu được.
Thăm chùa Tâm Giác gần một tuần, trong
đó được hai ngày cuối tuần. Ngày chủ nhật Thầy Đồng Văn đã mời tôi nói
chuyện với quý Phật tử. Mặc dù không được thông báo trước số Phật tử
hiện diện đến nghe vẫn chiếm hơn phân nữa chánh điện. Xét thấy rằng, nơi
đâu Phật tử cũng chuộng nghe pháp, mến Tăng Ni, nên dù trình độ học Phật
của quý vị vẫn có thể tự học, nhưng vẫn luôn về chùa nghe pháp.
Như vậy chuyến thăm Đức Quốc lần này
không phải là dự tính, nhưng đã để lại trong tôi nhiều hoài cảm vui buồn
với cảnh người cảnh vật.
Lần nữa xin cảm niệm công đức Thầy Đồng
Vân, xin chân thành tri ân công đức quý Bác, quý Chú, quý Anh Chị Phật
tử đã ân cần đón đưa và cúng dường tịnh tài trong chuyến thăm chùa Tâm
Giác vừa qua.
Xin được chúc nguyện đến tất cả người
con Phật, hai giới xuất gia tại gia hằng nuôi dưỡng mãi Bồ Đề Tâm để
ngôi nhà Phật pháp trường tồn dài lâu trên cõi Ta Bà này.
Nam Mô A Di Đà Phật
Luân Đôn ngày 23/10/2004
Thích Phổ Huân
---o0o---
