Hoa sen bất nhiễm,
Phong trào hòa bình Phật giáo ở miền Nam
trong giai đoạn 1964-1966
(Lotus unleashed, The Buddhist Peace Movement in South Vietnam 1964-1966)

Tiến sĩ Robert Topmiller hiện là giảng viên khoa lịch sử thuộc Ðại học Kenctucky, Hoa Kỳ. Ðộc giả từng biết đến ông ta từ năm 1996, qua bài phỏng vấn “ Một người Mỹ làm luận án tiến sĩ về Phật giáo VN”. Sau nhiều năm nghiên cứu và viết, cuối cùng ông đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ sử học “ Hoa sen bất nhiễm, Phong trào hòa bình Phật giáo ở miền Nam trong giai đoạn 1964-1966”(Lotus unleashed, The Buddhist Peace Movement in South Vietnam 1964-1966). Chúng tôi đã có cuộc tiếp xúc với ông Robert để tìm hiểu thêm về tập luận án này.

Tiến sĩ Robert Topmiller (bên phải) và tác giả
( hình chụp tháng 12-2002)

* Xin ông có thể tóm tắt nội dung luận án tiến sĩ mà ông vừa hoàn thành ?

+ Trước hết tôi muốn nói rằng viện Ðại Học và bản thân tôi quyết định giới hạn đề tài nghiên cứu của chúng tôi trong khoảng thời gian 1964-1966, bởi vì chúng tôi cảm thấy rằng 1963 đã có nhiều sử gia khác thảo luận rồi. Tuy nhiên, từ năm 1964 đến 1966 phong trào Phật giáo chưa bao giờ được khảo sát một cách sâu sắc bởi bất cứ sử gia người Mỹ nào.

Phần chính của tập sách, tôi đã nghiên cứu cơ sở tôn giáo và triết lý của phong trào tranh đấu PG và sự nỗ lực liên kết với chính quyền miền nam. Trong tiến trình đó, tôi cố gắng chứng minh rằng phong trào tranh đấu PG là một cuộc vận động hòa bình chính đáng, nó phản ánh được sự kỳ vọng của Phật giáo cũng như ý muốn của đông đảo quần chúng miền nam. Từ tập sách đầu tiên của tôi viết năm 1996 xoay quanh chủ đề “ Cuộc khủng hoảng của Phật giáo năm 1966”, tôi đã tiên liệu trước sẽ có nhiều lời phê bình và tranh cãi qua lý luận của tôi.

+ Vâng, tập luận án đã được xuất bản hồi tháng 11-2002 do nhà xuất bản thuộc Ðại học Kentucky ấn hành, bìa bốn màu, gồm 213 trang, giá 35 Mỹ Kim, quý độc giả có thể tìm mua qua công ty phát hành sách Amazon.com.

Sách do nhà xuất bản thuộc Ðại học Kentucky ấn hành, bìa bốn màu, gồm 213 trang, giá 35 Mỹ Kim, quý độc giả có thể tìm mua qua công ty phát hành sách Amazon.com.

+ Nhìn chung sách được đón nhận một cách rất tích cực và có lời khen về lý lẽ của tôi mà các sử gia trước đây đã phớt lờ đi những hành động và quan điểm của chính quyền miền Nam trong thời chiến. Tuy nhiên, một số người khác đã không đồng ý với quan điểm của tôi rằng tín đồ Phật giáo có thể đã cản ngăn chiến thắng của Cộng sản vào năm 1975.

+ Một số người đọc được tác phẩm của tôi nói chung họ cho rằng họ thực sự đã nắm bắt được cục diện của cuộc tranh đấu Phật giáo trong thập niên 1960. Tuy nhiên, tôi biết trước khi tác phẩm được đông đảo cộng đồng người ở Mỹ đọc qua sẽ có một vài người chống lại quan điểm của tôi vì định hướng chống Cộng quá mạnh mẽ của cộng đồng người Việt ở Mỹ.

* Thông điệp của ông muốn nói cho chính quyền Mỹ với tư cách là họ có dính líu trực tiếp đến cuộc chiến ở VN trong thời điểm ấy ?

+Tôi nghĩ phần rõ ràng nhất về những gì mà tôi muốn nói, rằng chính quyền Mỹ đã làm một việc thật vô nghĩa để theo đuổi một cuộc chiến trong khi người dân Việt Nam lại muốn hòa bình. Trong một bình diện rộng lớn hơn, tôi muốn nói rằng chính quyền Mỹ đã làm ngơ trước dân chúng địa phương trong vấn đề hoạch định chính sách đối ngoại.

* Ông đã nói gì về sự kiện tự thiêu của Bồ Tát Thích Quảng Ðức hồi năm 1963 ?

+Trước và trên hết, tôi xem vấn đề tự thiêu là một hành động chống chiến tranh, không phải riêng cho Bồ Tát Quảng Ðức mà cho tất cả những Phật giáo đồ đã tự thiêu trong thời điểm đó. Trong thời gian nghiên cứu để viết sách này, tôi đã cố gắng loại bỏ suy nghĩ rằng tự thiêu là một hình thức của chủ thuyết cấp tiến cực đoan, mà nó được phát sinh từ niềm tin và giáo lý bất bạo động của nhà Phật. Vì lý do đó, trong sách của tôi, trong phạm vi lớn hơn, tôi cố gắng xem tất cả sự chống đối của người Phật tử trong chiến tranh chỉ là những hành vi phản kháng không bạo lực của Phật giáo.

* Ông nói gì về những người Việt nam phải chịu đau khổ trong những năm tháng hỗn loạn ấy ?

+Về cơ bản, tôi tin rằng phía Phật giáo đã đưa ra giải pháp đối với nỗi đau khổ của người dân miền Nam. Tôi biết rằng sau chiến tranh nhiều người đã đổ lỗi cho PG vì sự thất bại của miền Nam, nhưng tôi chứng minh rằng người Phật tử có thể đã cản ngăn một cuộc chiến hoàn toàn không cần thiết vì biết nó chỉ tạo ra khổ đau tràn ngập cho con người mà thôi. Tôi tin rằng Phật giáo có thể đã tạo ra một chính phủ liên minh bao gồm Mặt trận giải phóng quốc gia (NLF), nhưng ít nhất chính quyền đã có thể phản ảnh được ý kiến của người dân miền Nam. Một trong những vấn đề quan trọng nhất là chính quyền Mỹ trong thời gian chiến tranh đã chưa bao giờ tin tưởng ở người miền nam về những gì mà họ tự lựa chọn. Mỉa mai thay, nếu chúng ta nghĩ về nó, rằng một nền dân chủ lớn nhất thế giới lại không tin tưởng ở nước dân chủ nhỏ ở miền Nam. Tôi thật sự tin rằng các nhà lãnh đạo phong trào tranh đấu PG chỉ là những cá nhân ở miền Nam, là những người đã hiểu được tầm ảnh hưởng của cuộc chiến và đưa ra một lối giải quyết hợp tình hợp lý đối với cuộc xung đột ấy.

* Ý kiến của người Mỹ như thế nào về việc tự thiêu của chư Tăng Ni PG trong thời điểm ấy ?

+ Năm 1963, tất cả người dân Mỹ đều cảm thông sâu xa đối với những người Tăng Ni, Phật tử tự thiêu, đặc biệt là cố HT.Thích Quảng Ðức, vì nhiều người Mỹ tin rằng người Phật tử đang hành động vì mang lại quyền tự do sinh hoạt cho Phật giáo. Tuy nhiên, sau năm 1963, chính quyền Mỹ và chính quyền miền Nam đã cố gắng thuyết phục người dân Mỹ rằng việc tự thiêu là một hình thức phản kháng chính quyền theo kiểu cực đoan, vì thế dân chúng Mỹ không còn cảm thông đối với Tăng ni và Phật tử miền nam nữa.

Tuy nhiên khi tôi giảng bài về chiến tranh VN hoặc khi tôi có dịp nói chuyện với công chúng Mỹ về VN, tất cả mọi người đều bị sốc khi tôi cho họ biết bao nhiêu người đã tự thiêu trong thời chiến. Ðặc biệt tôi đã nói về nhiều phụ nữ trẻ đã tự thiêu cho hòa bình .

* Ông có thật sự hài lòng về tác phẩm của ông không ? ông có nghĩ là ông đã hoàn tất công việc như mình muốn không ?

+ Tôi không hoàn toàn hài lòng với tác phẩm và tôi muốn mở rộng nó để trình bày một vài khía cạnh khác về Phật giáo trong thời chiến. Hiện tại, Tạp chí Lịch sử Phụ Nữ (Journal of Women’s History) đã yêu cầu tôi thực hiện một bài báo về “phụ nữ trong phong trào tranh đấu PG ở VN”, tôi đang nghiên cứu để viết bài báo này.

+ Sau khi tôi hoàn tất bài nghiên cứu khoảng 50 trang của tôi về “Vai trò người phụ nữ trong phong trào tranh đấu cho hòa bình ở VN”, tôi dự tính sẽ viết một bài khác về “sự ảnh hưởng của chất độc màu da cam đối với người VN trong thế kỷ 21”. Tháng 12 vừa qua, tôi có dịp viếng thăm một cô nhi viện PG ở Huế , viện này đang nuôi dưỡng khoảng 50 trẻ em, trong đó có bốn em từ một gia đình bị ảnh hưởng từ độc tố màu da cam. Tôi vô cùng xúc động trước lòng từ bi của PG trong việc cứu giúp trẻ em, tôi sẽ lên tiếng với quần chúng Mỹ về tình trạng này và sẽ cố gắng gây quỹ từ thiện để giúp cho cô nhi này.
Hiện tại tôi cũng đang viết một tập sách về Lịch sử VN cho học sinh Mỹ. Tôi hy vọng sách sẽ hoàn tất và xuất bản vào năm 2004.

| Mục lục | Xứ Sở | Sự kiện | Nhân Vật | Phụ Lục|

---o0o---