CHÙA THÁNH DUYÊN
HỒ ĐẮC DUY
Núi Túy Vân nằm phía nam kinh
thành Huế khoảng hơn 40 Km , có thể đến Túy Vân theo hướng quốc lộ I qua
cầu Trừng Hà , cũng có thể đi theo ven bờ biễn hướng Thuận An Hòa Duân
Vinh Hiền hay qua phà ở Đá Bạc , một cây cầu đang bắc ngang cửa Tư Hiền
nối đất liền với hải đảo này , có lẽ cầu sẽ hoàn thành vào năm tới
Chùa Thánh Duyên , một ngôi
cổ tự nằm trên đỉnh Túy Vân có cổng tam quan quay về hướng đông nam ,
phía trước là biễn đông , chếch bên trái là cửa Tư Hiền , phía tây là
núi Bạch Mã , Trường Sơn dưới chân bao quanh là một vùng đầm phá Cầu Hai
– Đá Bạc , phía chính đông là núi Linh Thái
Trong sách Quốc Triều Chính
Biên Toát Yếu trang 205 chép chuyện : “ Vua Minh Mạng ngự chơi cửa Tư
Dung ( một tên gọi cửa Tư Hiền ) , lên núi Linh Thái thấy tháp đá cột
trụ khắc chữ Mọi . Thông ngôn ở Kinh đều nói rằng “ không phải chữ Xiêm
, Lào không thể dịch được ” Vua sắc cho tỉnh Bình Thuận phái một người
biết chử Chiêm Thành tới Kinh . Đến nơi người ấy nói rằng : “ Chữ Thổ có
2 thể : ChiêmThành và Bà Ni , đây là thể chữ Ba Ni , không phải chữ
Chiêm Thành nên không dich ra được
Vua bèn sai in ra một tờ
khiến hỏi khắp cùng thiên hạ có ai biết nghĩa dịch ra đem tâu cho vua ”
cho đến nay câu hỏi đó vẫn còn là điều bí ẩn , cột đá kia còn hay mất
cũng không người nào biết
Trong một chuyến tuần du khác
Hoàng đế phán rằng : “ Trên đỉnh Linh Thái còn lại dấu vết của một tòa
tháp cổ , dưới có tượng đá ,voi đá bày la liệt , lâu ngày nghiêng đổ ,
cỏ rêu phũ lấp , tuy việc đã lâu , dấu đã mất , không thể xét nghiệm
được , nhưng mà do miếu che chở , cũng hầu có đợi người sửa sang , vây
nên tu bổ lại tất cả cho trọn vẹn nhân quả tốt các ngươi phải kính tuân
đấy
Năm 1836 tức vào năm Minh
Mạng thứ 17 vua lại ra chỉ dụ rằng :
“ Núi Thúy Hoa và núi Linh
Thái ở cửa biễn Tư Hiền khói biếc bao quanh , mây xanh hợp lại , là chổ
khí thiêng chung đúc. Hoàng Tổ Hiễn Tôn Hiếu Minh Hoàng Đế vì dân cầu
phúc từng dựng chùa cầu phật ở hai núi ấy , chiếm riêng một bầu trời tốt
đẹp trước hân binh biến cõi phạt thành ra gò cồn . Hoàng Khảo Thế Tổ Cao
Hoàng Đế , dựng lại cơ đồ nhà Hạ , làm nối lại vận mệnh nhà Chu , lúc
bửa đầu đang vội sửa sang việc nước chưa kịp nghĩ tới . Trẫm kính nối
ngôi cao , noi theo phép lớn , trên nhờ trời giúp, tôn miếu để phúc cho
trong lặng ngoài yên , nước nhà nhàn rỗi , trước nhân đi tuần chơi cõi
biễn , nhớ mến dấu cũ , để mắt vào chổ nền cũ móng xưa , sực nỗi lòng
muốn xây đắp vàng son rực rỡ. Nay chuẫn cho dựng lên ở núi Thúy Hoa :
Một chùa , một gác , một tháp . Chùa tên gọi là chùa Thánh Duyên , gác
gọi là gác Đại Từ , tháp gọi là tháp Điều Ngự và dựng một chùa một lầu
ở núi Linh Thái , chùa gọi là chùa Trấn Hải , lầu gọi là lầu Vọng Hải để
cho tượng phật có vẻ trang nghiêm cùng với núi cao biễn trong bền vững
lâu dài mãi mãi ” chủa Thánh Duyên được đại trùng tu va gần như xây mới
theo chỉ dụ đó.
Chùa Thánh Duyên , trước là
một ngôi cổ tự do chúa Nguyễn Phúc Chu (Hiễn Tông Hiếu Minh Hoàng Đế
năm 1691) lập nên , đến năm 1836 vua Minh Mạng cho xây mới toàn bộ ngôi
cỗ tự trên nền móng cũ và đặt tên cho ngôi chùa 3 gian 2 chái này là
Thánh Duyên , về sau xây thêm bên trái điện thờ một tăng xá để làm chổ
cho sư trù trì và một nhà bếp , dần theo những biến đổi thăng trầm với
thời gian , mưa nắng bảo táp , mối mọt trong gần 200 năm qua cho dù có
khi nhà chùa và đạo hữu sửa sang lại đôi chút nhưng cũng vẫn không chống
cự lại được sự tàn phá gậm nhấm của thời gian và thiên nhiên , hiện nay
ngôi chùa đã hư hỏng trầm trọng vừa được trùng tu một phần nhỏ như :
cổng tam quan và chính điện theo kiễu mới chỉ còn lại tháp Điều Ngự vẫn
còn giử nguyên dáng vẽ của ngày trước.
Trong chùa Thánh Duyên hiên
tại còn lưu giữ một bộ sưu tập rất quí đó là tượng 18 vi La Hán được đúc
bằng dồng với những nét diêu khác tuyệt vời thể hiên nghê thuật đúc
tượng vào thế kỷ XiX
Tháp Diều ngự tuy tàn tạ
nhưng cái hồn của ngôi tháp thì vẫn còn phãn phất đâu đó trong không khí
tỉnh mịch , với gió biễn thổi rít xuyên qua những nhánh thông già hàng
trăm tuổi trên đĩnh núi Túy Vân nằm dưới chân ngôi tháp Ở đó bãn giao
hưỡng giữa hiện tại và quá khứ được cất lên bất tận , tháp Điều Ngự nằm
phía sau chánh điện , toa lạc trên một gò đất cao , tháp có lối kiến
trúc đế hình vuông với diện tích khoảng 16 đến 18m2 gồm có 3 tầng , cao
3 ( 5 ) trượng 6 thước 9 tất , mỗi tầng đều có lan can , và 3 cửa vòm ,
điện thờ Phật ở tầng dưới ,có trụ đồng trên nóc , lắp bánh xe pháp luân
có đeo chuông nhỏ , gió thổi chuông đồng vang rất xa , rất hay ở chân
núi , tíếng reo cũng còn nghe thấy , nay thì bánh xe pháp luân rơi đâu
mất lúc nào cũng không ai biết đến , điện thờ Phật quay mặt về hướng tây
, Vua Minh Mạng đã cho dựng bia ở trong khuôn viên chùa , , trong dó
có bài Đăng Điều Ngự tháp là hay nhất
Nguy nga bảo
tháp cứ sơn điên
Thập cấp nhi
đăng khởi quyện yên
Tứ diện đài
quan lâm đại địa
Tam tăng cao
súc lập trung thiên
Vĩnh lưu Điều
Ngự thiên thu tại
Thường chuyễn
Pháp Luân vạn cổ truyền
Nội điễn vi
am thông Diệu Đế
Thiện tâm
sung khuếch ngộ chân thuyên
Còn văn bia của vua Thiệu
Trị dựng phía tả cổng chùa , có khắc bài thơ “ Vân Sơn thắng tích ” ,
bia cao 1m2 , rộng 0.8m , dày 0,16m , bia ghi tháng 7 nhuận năm Thiệu
Trị thứ 3 như sau :
Tích thúy
toàn ngoan bất kế xuân
Dầu long ẩn
phục liệt lân tuân
Huệ phong
chung độ u lâm hưởng
Không cốc
hương la pháp hải tân
Thụ luyến từ
vân phù bích lạc
Kính xuyên
tăng kịch tạp hồng trần
Thánh duyên
phổ tế hàm quy thiện
Phật tích
tăng quan tự hữu nhân
(Tạm dịch )
Vòi vọi non xanh ước mấy xuân
Rắn rồng nương náu chốn hang thần
Gác thiền chuông điểm rừng sau dội
Cõi diệu hương đưa biển pháp nhuần
Cây vướng mây lành lên thượng giới
Ðường xuyên guốc sãi lấm hồng trần
Duyên vua rưới khắp đời quy thiện
Cảnh Phật huy hoàng hẳn có nhân
Bia của vua Thiệu Trị dựng
phía tả cổng chùa , có khắc bài thơ “ Vân Sơn thắng tích ” , bia cao
1m2 , rộng 0.8m , dày 0,16m , bia ghi tháng 7 năm Thiệu Trị thứ 3 , còn
trên núi Linh Thái, năm Đinh mùi Thái Tông thứ 19 sai thủ hạ Trần Đinh
Ân lấy đất dựng chùa gọi là chùa Vinh Hòa , sau vua Minh Mạng mới cho tu
bổ lại
Chùa Thánh Duyên được vua
Thiệu Trị xếp vào hàng thứ 9 trên 20 thắng tích của đất Thầnh Kinh Văn
vật , leo lên trên đỉnh tháp để nhìn ngắm toàn cảnh không gian bên dưới
là làng mạc , đầm phá , núi non , biễn cả , thật đúng nơi đây là một
danh thắng hiếm hoi của đất nước mến yêu
Nếu tìm một nơi
để có thể nhìn thấy toàn cảnh của chùa Thánh Duyên , núi Túy Vân và toàn
vùng đầm phá Cầu Hai – Hà Trung , cửa biễn Tư Hiền thì không nơi đâu
bằng đứng trên đồi vọng cảnh của đĩnh Bạch Mã hoặc là ngồi trên du
thuyền hay đò ngang đi loanh quanh trên mặt nước sóng lăng tăng êm ã của
dầm cầu Hai mỗi khi trời yên bể lặn nhất là lúc hoàng hôn vừa xuống hay
là lúc ánh dương vứa ló dạng ở chân trời , sương mù mờ ảo cảnh vật,
thình thoảng có con cá nhãy ngược tung lên khỏi mặt nước thấp thoáng
trong mơ hồ đâu đó khách tưởng như đang theo bước chân của Từ Thức lến
chốn Bồng lại.
HỒ ĐẮC DUY
--- o0o ---
Trình
bày
:
Nhị
Tường
Cập
nhật
ngày: 01-05-2005