Văn
Minh
Phương
Ðông
Và
Phương
Tây
ÐỐI THOẠI GIỮA
TRIẾT
HỌC
&
PHẬT
GIÁO
Jean
Francois
Revel
–
Matthieu
Ricard
BS
Hồ
Hữu
Hưng
biên
dịch
NHÀ
XUẤT
BẢN
THÀNH
PHỐ
HỒ
CHÍ
MINH
--2002--
---oOo---
Chương XIV
SỰ TIẾN BỘ ÐỔI MỚI
Jean Francois : Lại có một khác biệt nữa giữa Phật giáo và văn
minh Tây phương không những trong thái độ của cá nhân trong đời sống, mà
còn trong định hướng tinh thần. Vì lẽ văn minh Tây phương hoàn toàn quay
về lịch sử. Nó tin tưởng vào sự phát triển của lịch sử vào sự phồn vinh
của xã hội với thời gian. Theo một danh từ thường dùng vào thế kỷ 19, nó
tin tưởng như vậy là ngây ngô. Thật vậy, tin chắc vào sự tiến bộ. Người ta
thường cho rằng lịch sử chỉ đem đến sự tiến bộ là tin rằng lịch sử chỉ đem
đến sự cải thiện đời sống con người nhờ vào các kỹ thuật mới vào khoa học,
vào sự tiếp tục đổi mới các kỹ thuật mới vào khoa học, vào sự tiếp tục đổi
mới các tập tục và sự phổ biến dân chủ. Pacscal đã so sánh nhân loại như
một con người sống mãi và và học hỏi liên tục trải qua dòng thời gian.
Chúng ta biết rằng sự tin tưởng không phải vào tiến bộ, mà là vào sự tự
vận hành của tiến bộ, đã bị cải chính bởi các sự kiện lịch sử khá ảm đạm
của thế kỷ thứ 20. Dù sao Tây phương cũng luôn luôn chú ý đến sự đổi mới:
“Ðây là một tư tưởng mới”. Trong khoa học hiển nhiên là một sự phát minh.
Trong nghệ thuật, trong văn chương phải luôn luôn sáng tạo để tồn tại.
Cách mà người ta chê một quyển sách, một bức tranh, một nhạc phẩm là nói:
“Cái này cũ rồi, không còn hợp thời, là hàn lâm, là đã có người làm rồi.”
Về chính trị cũng vậy, phải luôn có tư tưởng mới và phải đổi mới tư tưởng
mới và phải đổi mới tư tưởng. Xã hội Tây phương quí thời gian, sử dụng
thời gian như một điều kiẹn để cải thiện một cuộc sống con người. Lòng
mong muốn vươn tới một sự hoàn thiện được xem như tuỳ thuộc vào sự diễn
tiến lịch sử, và khả năng tạo nên những thực tế mới, những giá trị mới.
Với một sự trình bày tổng quát như vậy về cảm nghĩ của xã hội Tây phương
theo con có thích hợp với Phật giáo và Phật giáo sẽ tham gia như thế nào
vào xã hội Tây phương?
Matthieu : Nếu nghĩ rằng một sự thật không còn đáng kể ta
chú ý đến nữa vì lẽ nó đã cũ, đúng là vô nghĩa. Luôn luôn khao khát cái
mới thường dẫn ta bỏ quên những chân lý căn bản để thoát dra khỏi đau khổ,
khỏi sự ràng buộc của tự ngã, cần phải đến, khỏi sự ràng buộc của tự ngã,
cần phải đến tận đầu nguồn tư tưởng và giác ngộ bổn tâm. Một sự thật như
vậy làm sao có thể cũ được. Cái mới nào lại có thể làm cho một lời dạy về
cách lột trần các cơ chế tâm linh không còn hợp thời nữa. Nếu chúng ta bỏ
qua sự thật đó để chạy theo vô số những đổi mới tinh thần tạm bợ, chúng ta
càng xa rời mục tiêu của chúng ta. Sự hấp dẫn của cái mới có một khía cạnh
tích cực, đó là ý muốn chính đáng muốn khám phá những sự thật căn bản thăm
dò phần thâm sâu của tâm thức, những nét đẹp của thế gian. Nhưng trong
tuyệt đối, cái mới luôn luôn mới, là sự tươi mát của hiện tại, là một tâm
thức sáng suốt không bao giờ nhìn lại quá khứ cũng không ngóng trong tương
lai. Khía cạnh tiêu cực của sự thích thú mới, là ước muốn được luôn được
luôn thay đổi bằng mọi giá. Thường thì sự mê say cái mới, cái khác người
phản ánh một sự nghèo nàn trong tâm hồn. Không thể tìm được hạnh phúc nội
tại chúng ta cố tìm một cách vô vọng hạnh phúc bên ngoài bằng những đồ
vật, bằng kinh nghiệm, bằng suy tư vf chúng ta xử sự đôi khi kỳ quặc. Tóm
lại chúng ta xa rời hạnh phúc khi chúng ta cố tìm nó ở nơi mà nó không
hiện diện. Làm như vậy, chúng ta có thể hoàn toàn mất dấu nó. Ở mức độ tầm
thường nhất, sự khát khao cái mới đến từ một sự thèm muốn luôn có sự thừa
thãi, điều này thường ám ảnh tâm trí và làm mất đi sự an lạc. Người ta
luôn gia tăng những nhu cầu đôi khi không cần thiết thay vì phải học từ bỏ
chúng.
Nếu Ðức
Phật và các đệ tử của ngài đã đạt đến giác ngộ thì còn gì đẹp và mới hơn
điều này? Ðiều mới lạ với con tằm là con bướm, và mục đích của mỗi chúng
sinh là phát triển cái Phật tính tiềm tàng ở nó. Ðể đạt mục tiêu đó, nhất
thiết phải biết sử dụng kinh nghiệm của các bậc giác ngộ. Kinh nghiệm đó
còn quí hơn nhiều cái mớ tư tưởng mới.
Jean Francois : Phải, nhưng dù sao cũng có một nghịch lý. Trong
văn minh Tây phương thật ra người ta thấy có hai xu hướng. Một mặt ta thấy
một số các tư tưởng cố gắng dựng lên một sự minh triết để cho mỗi cá nhân
ở bất cứ thời điểm nào, có thể dùng làm mẫu mực ngõ hầu có một cuộc sống
đàng hoàngg thường là ít bị ràng buộc bởi những đam mê, ghen ghét, kiêu
căng mà các vị thánh hiền cũng chống đối. Cùng một lúc người ta thấy rõ
rằng con đường cải thiện toàn diện cuộc sống của nhân loại tuỳ thuộc một
số phát minh khoa học kỹ thuật cũng như tuỳ thuộc vào sự thiết lập các cơ
ché chánh trị về quyền con người v.vv... Chúng ta đã chứng kiến điều này
cũng như hiện nay chúng ta đang sống trong một thế hệ máy tính có khả năng
chi phối toàn bộ hoạt động đời sống cá nhân cũng như tập thể xã hội, điều
mà không ai có thể hình dung được 30 năm về trước. Ðó là vấn đề kỹ thuật.
Nhưng
trong những lãnh vực khác, chính trị chẳng hanh, sự cải rổ xã hội, sự
thích nghi các nhu cầu vật chất cho một số con người càng ngày càng gia
tăng đều diễn tiến liên tục theo dòng thời gian. Lấy ví dụ về văn hóa
chẳng hạn. Người ta cho rằng người nghệ sĩ đích thực là kẻ đem lại một tác
phẩm nghệ thuật mới. Người ta sẽ cười nhạo ý tưởng sao chép các tác phẩm
thời trung cổ. Nhưng chưa hết từ 50 năm nay, nhất là trong các nước đang
phát triển, những chính sách về văn hóa giúp cho càng ngày càng có đông
người tham dự vào những niềm vui văn chương, nghệ thuật, âm nhạc đã ra
đời. Trong quá khứ điều này chỉ dành riêng cho một tầng lớp ưu việt rất
hạn hẹp. Ba nhớ lại thời niên thiếu Ba đã từng tham quan các viện bảo tàng
hay đi xem triển lãm tranh. Người ta không phải chen lấn nhau, ai vào lúc
nào cũng được không hề bị người khác án ngữ khi xem tranh. Còn bây giờ thì
phải xếp hàng hàng giờ vì có rất nhiều kẻ ưa thích triển lãm. Ở vài nơi
như Paris hay New York phải đặt chổ trước như đi xem hát vậy.
Vậy là
cái ý niệm một mặt cho văn hóa là một sự đỏi mới bất tận, và mặt khác nó
phải nhắm vào càng lúc càng đông người, thái độ đó rất đặc biệt của Phương
Tây. Thời gian được dùng để thực hiện những tiến bộ và càng ngày càng có
nhiều người được hưởng lợi nhờ vào sự tiến bộ đó. Nói cách khác giải phóng
con người nằm trong thời gian chớ không ngoài thời gian.
Matthieu : Giải thoát trong thời gian là ước nguyện của vị
Bồ tát, ước nguyên đó là làm cho chúng sinh thoát khỏi vô minh và đau khổ.
Bồ tát không bao giowg mất can đảm không chối bỏ trách nhiệm đối với chúng
sinh cho đến khoa học nào chúng sinh chịu đi trên con đường dẫn đến giác
ngộ. Mặt khác, Phật giáo hoàn toàn chấp nhận những sự giáo dục riêng biệt
vào những thời kỳ khác nhau của nhân loại, từ những xã hội cổ xưa đến
những xã hội hiện đại đang hướng về duy vật. Tùy theo những xã hội đó có
hướng về tâm kinh hay không, thì giáo háo cdr Phật giáo cũng đi theo chiều
hướng đó. Tuy nhiên sự giác ngộ thì ở ngoài thời gian. Làm sao mà bản thể
của việc hoàn thiện tâm linh lại có thể thay đổi được? Hơn nữa ý niệm về
cái mới, cái ý muốn luôn sáng tạo những điều mới lạ vì e ngại phải sao
chép lại quá khứ, theo con nghĩ là một sự quan trọng gia tăng cho cái ngã,
cho các nhân muốn khẳng định mình là mọt điều quá nông cạn. Yù niệm một
nghệ sĩ luôn luôn muốn buông thả minh cho trí tưởng tượng là rất xa lạ với
nghệ thuật truyền thống, vì lẽ nghệ thuật này dựa trên sự trầm tư và suy
tưởng. Nghệ thuật Tây phương tìm cách tạo nên một thế giới tưởng tượng,
trong khi nghệ thuật thiêng liêng thì làm giảm thiểu những đam mê đó.
Khiêu vũ, hội họa, âm nhạc là để thiết lập một tương quan vói hình dáng
với âm thanh trong thế gian, cũng còn để chúng ta tìm hiểu, nghận thức và
đi vào con đường tâm linh. Người nghệ sĩ truyền thóng đem tất cả khả năng
của mình ra phục vụ nghệ thuật, nhưng anh ta không nên quá buông thả trong
tưởng tượng để tạo ra những hình dáng hay biểu tượng hoàn toàn mới.
Jean Francois : Ðó thật ra là một quan niệm hoàn toàn trái ngược
với quan niệm Tây phương, ít ra là từ thời Phục hưng.
Matthieu : Nghệ thuật đó không nhất thiết là đã cứng nhắc
trong quá khứ. Những bậc đạo sư đã làm phong phú thêm nghệ thuật vói các
yếu tố mới có từ những kinh nghiệm thiền định. Có rất nhiều biểu tượng huy
hoàng của nghề thuật thiêng liêng ở Tây Tạng. Các nghệ sĩ đã đưa hết tấm
lòng và tài năng cho nghệ thuật, nhưng ta không tìm thấy dấu tích cái ngã
cả họ trong các tác phẩm. Vì thế hội họa Tây Tạng căn bản là vô danh. Nghệ
thuật cũng là cầu nối giữa cộng đồng tu sĩ và người phàm tục. Nhiều lần
trong năm, những tu sĩ tổ chức trên sân trước giáo đường những cuộc nhảy
múa rất ngoạn mục có liên quan đến nhiều giai đoạn trong khi thiền định.
Và dân chúng địa phương không bao giờ bỏ qua những lễ hội đó. Cũng thế ấy,
nghệ thuật Tây Tạng có mặt trong các gia đình vì lẽ các gia đình đặt hàng
ở các họa sĩ, các điêu khắc gia những tượng thánh mẫu, mạn đà la, cùng các
tượng khác. Dân chúng không hề bỏ qua nghệ thuật, nhưng một nghệ sĩ nếu vẽ
theo sở thích mà bỏ qua truyền thống thì sẽ không được hoan nghênh.
Không
chạy theo cái mới, không có nghĩa là không có thái độ mềm dẽo sẳn sàng
đương đầu với mọi tình huống. Thật ra, nếu luôn luôn giữ trong tâm những
chân lý căn bản của Phật giáo, người ta sẽ được chuẩn bị đầy đủ để đối phó
với những thay đôicr xã hội và của thế giới. Việc cần thiết là nhận ra
những chân lý đó tìm hiểu thật sâu xa vè chúng, và hiện thực chúng trong
tâm. Nếu không làm như vậy thì có ích gì phát minh ra cái mới. Tóm lại,
con muốn nói là thay vì chạy theo cái mới chúng ta đã quên mất sự đơn giản
và chúng ta bị dằn vặt để có được những gì mà thật sự chúng ta không cần
đến. Chúng ta nên sống giản dị, không nhìn lại quá khứ và không cần bận
tâm đến tương lai.
Jean Francois : Ba nghĩ cũng không cần phải là Phật tử mới có thể
có những tư tưởng như vậy. Rất nhiều người ở Tây phương, cả những người
rất chú tâm về sự phát triển nghệ thuật, cũng như về những sáng tạo mới
nhất cũng biết rằng một khía cạnh của nghệ thuật Tây phương là lừa bịp và
lòe mắt thiên hạ. Tuy nhiên đó chỉ là thiểu số, dù sao sự sáng tạo thật sự
cũng vượt trội. Nếu Ba muốn nhấn mạnh về cái xu hướng sâu xa đó trong xã
hội Tây phương là vì một vài thành phần xã hội có vẻ như ít chịu ảnh hưởng
về sự thay đổi, sau rốt lại cũng bị khuất phục. Ví dụ như những tôn giáo
trên nguyên tắc đều bị buộc chặt vào giáo điều. Một tôn giáo thật sự dừa
trên một giáo điều rõ ràng và những tín đồ theo tôn giáo đó là vì nó cung
cấp một yếu tố bất biến để diễn tả sự vĩnh cửu, cõi bên kia hay thần linh.
Như vậy khía cạnh lịch sử về tâm linh con người đáng lý ra không chịu ảnh
hưởng cả các cuộc thay đổi hay canh tân là đặc tính của hành động con
người trong bối cảnh thời gian và không gian. Nhưng thật ra không phải
vậy.
Hãy lấy
ví dụ về Công giáo. Ba nói một cách vô tư vì Ba không phải là tín đồ. Nhà
thờ không ngớt bị những kẻ duy tân công kích: “Các ông không chịu đổi mới,
chúng tôi cần những nhà thần học sáng tạo. Nhà thờ cần phải thích nghi
theo thời đại.” Như vậy trong trường hợp này, cần gì có tông giáo nữa. Nếu
tôn giáo không biểu trưng cho tâm linh con người và tránh cho họ mọi thăng
trầm mọi sự cần thiết phải thay đổi phải thay đổi theo dòng thời gian thì
tôn giáo còn dùng vào việc gì. Cái khát vọng đổi mới của con người đã đến
mức họ mong cả Thượng đế cũng phải luôn thay đổi. Ðã có những cuộc tranh
cãi liên tục giữa tòa thánh và các nhà thần học đi tiên phong đã đề nghị
những cải cách thần học cũng giống như những đề nghị cải cách trong hội
họa, âm nhạc hay thời trang. Ý niệm về các nhà thần học đi tiên phgong khá
buồn cười. Làm sao vĩnh cửu có thể đi tiên phong hay đi giật lùi? Và tòa
thánh lâm vào một tình trạng khó xử. Nếu tòa thánh chấp nhận những cải
cách mới, ắt phải sửa đổi vài nguyên tắc căn bản về giáo điều. Nếu không
chấp nhận thì bị chê là cổ hủ, là phản động, là bảo thủ muốn ôm chặt lấy
những hình thức lỗi thời về thần linh. Vậy thì Phật giáo đang có ảnh hưởng
với Tây phương, sẽ đi theo trào lưu càng ngày càng gia tăng về sự thay
đổi, hay ngược lại sẽ là chỗ dựa cho những người đau lòng vì khao khát
thay đổi đó.
Matthieu : Chắc chắn là con chọn con đường thứ hai. Nguyên
tắc không bao giờ thay đổi vì nó thuộc về bản thể sự vật. Nếu ta chịu khó
phân tích trước khi khao khát cái mới thì rõ ràng sự khao khát này là do
sự lãng quên đời sống nội tâm. Người ta tưởng rằng khi có được những cái
mới người ta sẽ lấp đầy những trống trải của tâm hồn.
Jean Francois : Ba sẽ nói rằng điều mà con người luôn luôn thắc
mắc là sự cổ hủ. Nếu tham vọng không bằng lòng với những tư tưởng sẳn có,
xem xét lại cẩn thận những điều mà tiên nhân ta truyền lại, không xem đó
là khuôn vàng thước ngọc để rồi dưới ánh sáng lý luận, của kinh nghiệm ta
giữ lại cái gì nên giữ và loại bỏ cái gì nên bỏ, thì nếu không tham vọng
đó, tư tưởng cong người chỉ là một giấc ngủ dài lười biếng mà thôi.
Matthieu : Ðúng thế, nhưng dành cả cuộc đời cho việc khám
phá tâm linh không hề là một sự chai cứng, đó là một cố gắng bền bỉ để có
thể làm vỡ tan cái ảo tưởng vốn sẳn có ở mỗi chúng ta. Thiền định đặt cán
bản trên kinh nghiệm, một cuộc khám phá nội tâm cũng sâu sắc như khoa học
khám phá thế giới bên ngoài. Kinh nghiệm đó luôn tươi mát, mới mẻ. Nó cũng
đầy dẫy phiêu lưu và chướng ngại. Không phải là việc dựa vào những lời
thuyết pháp có sẳn mà chúng ta phải kinh qua các lời dạy trong giây phút
hiện tại, biết sử dụng mọi hoàn cảnh tốt xấu trong cuộc đời, đối mặt với
bao nhiêu là tư tưởng xuất hiện trong trí óc ta, tìm hiểu cách thế mà
chúng trói buộc ta, cũng như cách thoát ly khỏi chúng. Cái mới thật sự là
biết sử dụng mỗi giây phút trong cuộc đời vào mục tiêu mà ta đã đề ra.
Jean Francois : Riêng cá nhân Ba, Ba có khuynh hướng chấp nhận một
khía cạnh điều con vừa nói. Nhưng dưới một góc cạnh khác, làm sao phủ nhận
nó được. Một số vấn đề đặt ra cho nhân loại trong bối cảnh đời sống, lịch
sử, những hiện tượng vây quanh chúng ta thuộc về cái mà Ba tạm gọi là công
cuộc sáng tạo của thời gian. Tuy nhiên, đúng là Tây phương từ thế kỷ 18
luôn tìm cách giải quyết các vấn đề nhân sinh dựa vào sự tiến bộ lịch sử,
vào khả năng sáng tạo. Tây phương nghĩ rằng tất cả các vấn đề nhân sinh kể
cả hạnh phúc các nhân, sự thăng hoa tâm hồn, sự minh triết cũng như khả
năng chịu đựng hoặc loại bỏ đau khổ, nói tóm lại những vấn đề đó đều có
thể được giải quyết bằng duy vật sử quan như Hegel và Marx đã chủ trương.
Còn những vấn đề về đời sống nội tâm về thành tựu tâm linh đều là những ý
tưởng viễn vông, những cặn bã ảo tưởng làm cho người ta tin tưởng vào hạnh
phúc của chính bản thân mà thôi. Và sự bỏ qua nếp sống minh triết cá nhân
để thay vào đó sự cải tổ toàn diện xã hội đã đạt đến đỉnh cao với thuyết
Mác xít. Nhưng nếu ta không tái tạo được điều gì mà không cần đến thời
gian, thì thời gian tự nó cũng không tạo ra được gì. Từ hai thế kỷ nay Tây
phương chờ đợi sự giải phóng con người bằng những giải pháp do lịch sử và
tập thể dựng nên. Và có thể cũng vì sự thiếu thốn trong tâm hồn, sự vắng
bóng của đạo đức và minh triết cá nhân đã khiến Phật giáo mau chóng thâm
nhập vào xã hội Tây phương.
Matthieu : Ðể những cuộc giao tiếp giữa đồng loại không bị
thúc đẩy bởi các động cơ vị ngã chỉ tạo nên những va chạm và bất mãn, mỗi
con người cần tìm cho mình một ý nghĩa cho cuộc đời cũng như một sự cởi mở
trong tâm hồn. Mỗi giây phút chuyển hóa tâm linh ấy, phải gợi lên hình ảnh
là với những đức tính mới, ta sẽ có thẻ giúp đỡ người khác hữu hiệu hơn.
Jean Francois : Ðiều kiện để Phật giáo thành công dài lâu ở Tây
phương tùy thuộc vào hai yếu tố. Trước tiên Phật giáo không phải là một
tôn giáo đòi hỏi một đức tin mù quáng. Nó không hề muốn chối bỏ hay lên án
những học thuyết khác. Ðó là một sự minh triết, một triết lý đầy khoan
dung. Ðiều kiện này đã được thực hiện từ lâu.
Thứ hai
là Phật giáo chưa hội nhập đầy đủ vào sự đầu tư khổng lồ từ 2500 năm nay
của Tây phương vào khoa học, vào tư duy và hành động chánh trị nghĩa là
vào sự cải thiện đời sống xã hội, và vào sự giao tiếp trong lòng xã hội.
Ba nghĩ rằng nếu Phật giáo không thích nghi được với điều kiện thứ hai
này, nó sẽ không tồn tại lâu dài ở Tây phương. Cái tư tưởng khoa học,
chính trị xã hội và lịch sử đã tác động quá sâu vào xã hội Tây phương.
Matthieu : Một lần nữa, Phật giáo không hề chống lại khoa
học, vì Phật giáo tôn trọng chân lý trên mọi bình diện bên trong cũng như
bên ngoài. Ðơn giản là nó muốn thiết lập một thang ưu tiên cho những nhu
cầu trên đời. Sự phát triển vật chất mà không đi kèm theo phát triển tinh
thần chỉ đưa đến bất an mà ta đã biết. Trong một xã hội mà giáo dục đặt
nền tảng trên sự minh triết có hai xu hướng khác nhau. nói đơn giản, một
là tập trung vào con người, hai là tập trung vào tài sản. Sự mê hoặc về
tài sản đồng thời sự tản mác vè nhận thức làm chúng ta xa rời sự chuyển
biến nội tâm. Vì lẽ ta không thể cải tạo thế giới nếu không tự cải tạo
chính mình trước, ta không cần phải có cho thật nhiều. Một hành giả Phật
giáo biết rằng kẻ nào bằng lòng với cái mình đang có, hắn có cả một khoa
học báu trong lòng bàn tay. Sự bất an đến từ thói quen xem những thứ thừa
thải như là cần thiết. Nhận xét này áp dụng không những cho tài sản mà còn
cho cả những tiện nghi, những thú vui và những sự hiểu biết vô ích khác.
Ðiều mà ta không bao giờ chán là sự hiểu biết, và cố gắng duy nhất không
mệt mõi là dành cho sự tiến bộ tâm linh và việc làm lợi ích cho mọi người.
Jean Francois : Ba muốn kết luận bằng cách n¾ch lại Cioran, tác
giả mà Ba rất ưa thích vì ông luôn luôn tham khảo Phật giáo. Trong lời nói
đầu của quyển “Văn tập về chân dung trong văn chương Pháp” ông đã lược qua
những nhà đạo đức học từ La Arochefoucauld, Chamfort v.v... và dĩ nhiên là
những chân dung của những nhân vật nổi tiếng để diễn tả những khúc mắc
trong bản chất con người. Và Cioran đặt Pacscal ra ngoài và để trên những
nhà đạo đức, đã nói một câu rất hay và rất đúng là: “Những nhà đạo đức
diễn tả những đau khổ của con người, chỉ có Pascal là nói về nỗi bất hạnh
của chính chúng ta. “Và ngay sau đó Cioran đã tham khảo Phật giáo bằng vài
dòng trong bài viết về văn chương cổ điển Pháp: “Khi ma vương, tức là thần
chết, bằng những cám dỗ và hăm dọa Ðức Phật khi ngài sắp đạt đến giác ngộ
và ngự trị thế gian, Ðức Phật muốn ngăn trở kỳ vọng của hắn và làm hắn xấu
hổ đã nói rằng: “Mi có bao giờ đau khổ vì sự hiểu biết hay không?” Câu hỏi
đó Ma vương không trả lời được và ta luôn phải dùng để làm thước đo giá
trị đích thực của tinh thần. Con nghĩ thế nào về lời phẩm bình đó?
Matthieu : Ma vương là biểu tượng của tự ngã vì lẽ cái ác
chỉ là sự ràng buộc vào cái “tôi”. Khi Ðức Phật ngồi dưới cây bồ đề vào
lúc hoàng hôn, và khi ngài sắp đạt đến Chính đẳng chính giác, ngài đã
nguyện sẽ không đứng dậy cho đên khi nào không xé tan được bức màn vô
minh. Ma vương tức là tự ngã cố làm cho ngài nghi ngờ bằng cách hỏi: “Ngài
lấy quyền gì để đạt đến sự giác ngộ?” Và Ðức Phật đã trả lời: “Cái quyền
mà ta dựa trên sự hiểu biết ta có được qua nhiều kiếp sống. Ðịa cầu sẽ làm
chứng cho ta.” Khi ấy người ta đã kể rằng trái đất đã rung chuyển. Sau đó
ma vương gửi những người con gái rất đẹp tượng trưng cho sự ham muốn đến
để cám dỗ Ðức Phật. Nhưng Ðức Phật đã dứt bỏ được tham ái, và các con gái
Ma vương biến thành những bà giá xấu xí. Ma vương cố gắng tạo nên lòng thù
hận nơi Ðức Phật bằng cách hóa ra những ma quỹ, những đạo quân bắn ra
những tên lửa và chửi rủa Ðức Phật thậm tệ. Người ta nói rằng nếu có một
chút căm ghét nào đó nảy sinh trong lòng Ðức Phật thì ngài đã bị những vũ
khí đó sát hại. Nhưng Ðức Phật chỉ tràn đầy tình yêu và nhân ái cho nhên
những vũ khí biến thành mưa hao và lừi nguyền rủa thành những bài ca chúc
mừng. Khi rạng đông, thì những tấm màn vô minh cuối cùng rơi xuống và Ðức
Phật hoàn toàn nhận biết thế gian là hư ảo. Ngài hiểu rằng thế giới hiện
tượng chỉ có do sự tương thuộc và không có một vật gì có thể do tự thân mà
có, và không thể thường hằng được.
Jean Francois : Còn Ba, điều làm Ba ngạc nhiên nhất vè câu nói của
Cioran là nó nhắc ta rằng cái biết là nguồn gốc của đau khổ hay nói cách
khác, chỉ có đau khổ thì ta mới hiểu biết được. Và qua sự kiện này người
ta đánh giá tinh thần của con người. Ðiều này cũng bổ ích cho người Tây
phương khi nghĩ rằng người ta có thể loại trừ đau khổ và mọi việc có thể
diễn ra trong niềm vui, trong đối thoại, trong thông cảm và riêng giáo dục
và sự học hỏi có thể được thực hiện không một chút cố gắng và không đau
khổ.
Matthieu : Ðó đúng là con đường Ðạo. Những lạc thú ở đời
rất quyến rũ nhất thời, nó đem đến sự khóai lạc, sự thỏa thích và người ta
dễ dàng sa ngã. Nhưng mọi khóai lạc đều rất phù du và rốt cuộc chỉ mang
đến thất vọng. Nhưng Ðạo thì ngược lại. Khởi đầu nó có vẻ khắc nghiệt, ta
phải cố gắng để chiến thắng bản thân, ta phải đương đầu với cái mà Cioran
gọi là “sự đau khổ của cái hiểu biết” hay là những khắc nghiệt của sự khổ
hạnh. Nhưng dần dần, khi ta kiên nhẫn đi trên con đường Ðạo thì một sự
minh triết nội tâm bắt đầu ló dạng và theo sau là một sự thanh thản và một
diễm phúc lạc tràn đầy trái hẳn những lạc thú trần gian, là không hề bị
hoàn cảnh bên ngoài chi phối. Trong ngôn pháp Phật giáo có câu: “Trong
việc học Ðạo ta luôn gặp khó khăn lúc ban đầu, còn trong việc đời các khó
khăn đến vào lúc cuối.” Hay một câu nói khác: “Ban đầu không có gì đến,
khoảng giữa không có gì còn lại, và sau cùng không có gì đi.” Thật ra theo
con sự nhiệt thành trong cuộc mưu tìm giác ngộ không hẳn là một sự đau khổ
mà phải nói là niềm vui trong cố gắng.
---o0o---
Chương13
| Mục
Lục
|
Chương 15
---o0o---
Vi tính: Nguyên Trang
Trình bày:
Nhị Tường
Cập
nhật:
01-2 -2003
