Lược giải Kinh Pháp
Hoa
---o0o---
8c
---o0o---
Kinh văn:
Xá-lợi-phất, các đức Phật tùy nghi thuyết pháp, ý thú khó
hiểu. Vì cớ sao? Vì Ta dùng vô số phương tiện, các thứ nhơn
duyên và thí dụ, ngôn từ diễn nói các pháp. Pháp ấy không
thể đem tâm tư lường phân biệt mà hiểu được. Chỉ có các
đức Phật mới hiểu được mà thôi.
Giải thích:
Đây cũng là lời tán thán Pháp và đồng thời khai phương
tiện. Tức là, đức Phật dùng vô số phương tiện cách
thức để nói pháp ra cho mọi người đều hiểu được.
Kinh văn:
Sở dĩ làm sao? Các đức Phật Thế Tôn chỉ do nhân duyên
của sự trọng đại duy nhất cho nên xuất hiện ra đời. Này
Xá-lợi-phất, thế nào gọi là các đức Phật Thế Tôn chỉ
do nhân duyên của sự trọng đại duy nhất cho nên xuất
hiện ra đời? Các đức Phật Thế Tôn vì muốn khiến chúng
sanh mở trí kiến Phật, khiến được thanh tịnh, cho nên
xuất hiện ở đời; muốn chỉ thị cho chúng sanh tri kiến
Phật, cho nên xuất hiện ở đời; muốn khiến chúng sanh
ngộ được tri kiến Phật, cho nên xuất hiện ở đời;
muốn khiến chúng sanh chứng nhập tri kiến đạo của Phật,
cho nên xuất hiện ở đời.
Xá-lợi-phất,
ấy là chư Phật vì nhân duyên của sự trọng đại duy nhất
cho nên xuất hiện ở đời.
Giải thích:
Đoạn này là một đoạn chủ yếu trong kinh Pháp Hoa. Trước
Phật tán thán hai trí của Phật, kế tiếp tán thán thật tướng
Phật chứng ngộ. Đến đoạn này, Phật "tán thán chủ
đích Phật ra đời" Nói chủ đích Phật ra đời tức là
nói đến bản hoài đức Phật ra đời cốt để làm gì? Đức
Phật có trí tuệ sâu xa, chứng ngộ được pháp thậm thâm
vi diệu, bây giờ Phật xuất hiện ở đời để làm gì?
Chủ đích
đức Phật xuất hiện ra đời là "Vị nhất đại sự nhân
duyên". Nhất đại sự tức chỉ tri kiến Phật. Vì bởi
chỉ có tri kiến Phật mới là đại sự duy nhất mà cũng chính
vì nhân duyên đó Phật ra đời. Nhân duyên duy nhất đó là
Khai, Thị, Ngộ, Nhập cho chúng sanh Phật tri kiến.
Chữ
"Khai thị ngộ nhập" có tầng bậc: Khai thị ngộ
nhập Phật tri kiến (hay phá vọng, hiển chơn, trí giải,
hạnh chứng).
Phật
tri kiến: Tri tức trí tri, kiến tức nhãn kiến. Phật có tứ
và ngũ nhãn. Tri kiến là bao gồm cả Tứ trí và ngũ nhãn.
Tri kiến là bao gồm cả Tứ trí và ngũ nhãn của Phật. Chữ
"tri" cũng chỉ cho căn bản trí, căn bản trí là trí
chứng nhập thật tánh các pháp. Chữ "kiến" chỉ cho
hậu đắc trí tức là trí sai biệt, vận dụng để thuyết
pháp độ sanh.
Tri
kiến Phật nói bằng cách khác tức là Phật tánh. Như đã
biết, tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, tức có nghĩa là,
tất cả chúng sanh đều có trí kiến Phật. Tất cả chúng
sanh đều có tri kiến Phật nhưng vì còn bị phiền não chướng,
sở tri chướng che lấp cho nên tri kiến Phật nơi chúng sanh
chưa hiển lộ ra được nên không dùng chữ tri kiến Phật nơi
chúng sanh. Như vậy, tri kiến Phật giữa Phật và chúng sanh
đồng thể, bình đẳng như nhau nhưng vì bị vô minh che lấp,
bây giờ Phật cần khai thị cho chúng sanh ngộ nhập được
tri kiến Phật ấy.
Nói cho
dễ hiểu là chúng ta có nhận được Phật tính hay tri kiến
Phật không, nếu như Phật không khai thị cho chúng ta thấy.
Cho nên, bao nhiêu lời Phật dạy, Phật nói: "Tất cả chúng
sanh đều có Phật tánh". Đó là Khai. Nhưng Phật nói mà
chúng ta chưa thấy Phật tánh của mình ra sao, cho nên Phật
chỉ rõ cho thấy Phật tánh, đó là Thị. Có chỉ rõ mới
ngộ được, đó là Ngộ: Nhờ ngộ mới tu chứng, đó là
Nhập. Bốn tầng lớp tầng lớp Khai, Thị, Ngộ, Nhập này có
thể dựa vào kinh Lăng Nghiêm để phân biệt giảng giải như
sau:
Trong
kinh Lăng Nghiêm không dùng hai chữ tri kiến Phật, Phật tánh,
mà gọi là Như Lai tạng tâm, thanh tịnh diệu tâm, thường trú
chơn tâm. Trong kinh có đoạn:"Nhất thiết chúng sanh tùng
vô thủy lai, giai do bất tri thường trú chơn tâm, tánh tịnh
minh thể, nhận chư vọng tưởng, thử tưởng bất chơn, cố
hữu lưu chuyển." (Tất cả chúng sanh từ vô thủy đến
nay, đều vì không nhận biết được thường trú chơn tâm, tánh
của nó là thanh tịnh, là thể sáng suốt, lại cứ nhận
lầm các vọng tưởng cho là mình, mà những vọng tưởng thì
không chơn thật, cho nên phải luân hồi sanh tử). Kinh Lăng
Nghiêm không nói Phật tri kiến nhưng thường trú chơn tâm là
Phật tri kiến. Cũng như chỗ khác gọi Phật tánh cũng chính
là Phật tri kiến của kinh Pháp Hoa vậy.
Trong
kinh Lăng Nghiêm Phật Khai, Thị, Ngộ, Nhập như thế nào?
Mở đầu
kinh Lăng Nghiêm, đức Phật hỏi Tôn giả A-nan rằng, Ông vì
thấy gì, muốn gì ở trong giáo pháp Ta mà đi tu?
A-nan thưa
rằng, con vì thấy thân đủ ba mươi hai tướng tốt của Như
Lai, con biết thân đó không phải do ái dục sanh mà là do vô
lượng công đức sanh, cho nên con sanh lòng mong muốn mà đi tu.
Ở đây,
câu hỏi của Phật là câu hỏi gây sự để A-nan nói ra rồi
Ngài nắm lấy đó mà giải bày.
Phật
gạn hỏi, Ông lấy cái gì ưa muốn và lấy cái gì trông
thấy?
Tôn
giả A-nan thưa rằng, con lấy con mắt trông thấy và lấy cái
tâm ưa muốn. Đức Phật liền hỏi, tâm Ông ở đâu?
Thường
tình, ta nghĩ tâm ở trong thân, chớ có ai để ý tâm ở chỗ
nào, chẳng ai hỏi câu hỏi đó làm gì, nhưng đức Phật
lại hỏi, Tôn giả A-nan đã cứ theo thường tình mà trả
lời.
Tôn
giả A-nan nói: Tâm ở trong thân, bị Phật bác; tâm ở ngoài
thân, Phật cũng bác. Ngoài thân bị bác thì Ngài nói tâm núp
sau mắt; tâm ở chặng giữa; hễ khi căn trần lợp lại thì
có tâm sanh ra...; Phật cũng đều bác hết. Bảy lần Tôn
giả A-nan chỉ chỗ tâm ở đều bị Phật bác. Chính lúc
Phật bác đó là "khai". Phật khai các mê lầm của Tôn
giả A-nan, từ trước đến nay chấp lầm cái tâm tư lường
phân biệt phan duyên hằng ngày chạy theo ngã tướng, nhân tướng,
chúng sanh tướng, thọ giả tướng của chúng sanh làm tâm.
Chấp những cái đó làm tâm thì chẳng khác nào chấp thằng
giặc làm con. Không biết nó là giặc là một tầng sai lầm,
không biết con để nhận giặc làm con là hai tầng sai lầm, mà
khi nhận giặc làm con thì dù gặp đứa con thật cũng không
nhận nó là con nữa. Nếu như đức Phật không khai, không
chỉ cho biết đó là vọng tưởng, vọng tâm, đó chẳng
phải là chơn tâm thì Tôn giả A-nan sẽ nhận lấy vọng tưởng
làm tâm mà không bao giờ nhận ra chơn tâm thường trú hay
Phật tri kiến. Cho nên, trong kinh Lăng nghiêm, đoạn bảy chỗ
hỏi tâm có thể tương đương với kinh Pháp Hoa là khai Phật
tri kiến.
Hằng ngày,
chúng ta nói, làm việc, suy nghĩ... trong đó, chúng ta đem tâm
gì để biết, tâm gì để hiểu, tâm gì để suy tư, tâm gì
để nói, tâm gì để đọc kinh, cúng Phật, lạy Phật... Chơn
tâm hay vọng tâm? Phật tri kiến hay phiền não? Nếu Phật không
khai thì luôn luôn ta cho đó là tâm ta, ta nhận như vậy là tâm
ta nói, tâm ta tu... Và sẽ nhận cái đó là tâm chơn thật
của ta. Nếu không nhờ Phật chỉ cho, trong đó chơn vọng
lẫn lộn, không làm sao phân ra được, cho nên bảy chỗ hỏi
tâm trong kinh Lăng Nghiêm chính là đoạn Phật "Khai"
Phật tri kiến. Phật khai cho để biết rằng cái gì là
phiền não, cái gì là sở tri chướng mà loại nó ra, cũng như
loại ra tất cả cát, đá, sỏi, sạn để chỉ còn lại viên
ngọc.
Nhưng,
khai như vậy mà chúng sanh đã thấy Phật tri kiến chưa? Chưa.
Chẳng qua không còn nhận lầm vọng tưởng là chơn tâm, không
còn nhận lầm phiền não làm Phật tri kiến mà thôi, phải
qua tầng thứ hai là "thị", chỉ cho thấy Phật tri
kiến. Nhưng Phật tri kiến thậm thâm vi diệu thì làm sao
bằng ngôn từ có thể chỉ bày cho thấy được? Chỉ có
thể phương tiện chỉ bày qua những cái hiện hành của nó
trên kiến văn giác tri của chúng ta hằng ngày mà thôi, còn
bề sâu thực thể, thực tánh của Phật tri kiến chỉ có
chứng ngộ mới biết rõ được.
Trong
kinh Lăng Nghiêm, sau bảy chỗ hỏi tâm, đức Phật 10 phen
chỉ bày tánh thấy, đức Phật hỏi A-nan rằng, khi mở mắt
gọi là thấy, vậy khi nhắm mắt có thấy không? A-nan thưa không
thấy. Theo như thông thường, người đời nói nhắm mắt thì
không thấy. Đức Phật hỏi, vậy thì khi nhắm mắt có thấy
tối không? A-nan nói, thấy có tối. Đức Phật nói, nếu không
thấy thì làm sao thấy tối. Như vậy, mở mắt thấy sáng
gọi là thấy, nhắm mắt thấy tối cũng gọi là thấy, sáng
tối khác nhau, chứ tánh thấy không khác. Như vậy, cái thấy
vẫn dựa nơi căn mà phát hiện, nhưng cái thấy không bị căn
chi phối, cái thấy không phải là căn.
Tiếp
tới, Phật bảo La-hầu-la đánh chuông, khi có tiếng chuông
Phật hỏi A-nan có nghe không? A-nan thưa có nghe, khi chuông
dứt, Phật hỏi A-nan có nghe không? A-nan thưa không nghe. Đức
Phật bảo La-hầu-la đánh chuông lại rồi hỏi A-nan có nghe
không? A-nan thưa có nghe. Khi tiếng chuông dứt Phật lại hỏi
A-nan có nghe không? A-nan thưa không nghe.
Đức
Phật bảo A-nan, có tiếng chuông nói là có nghe, không tiếng
chuông gọi là không nghe. Vậy có nghe được cái không tiếng
chuông không? A-nan thưa, có. Đức Phật bảo, này A-nan, như
vậy ông đã lầm lấy cảnh làm tâm, lấy vật làm mình. Có
tiếng chuông gọi là có nghe, không tiếng chuông gọi là không
nghe, đó là lầm lấy vật làm mình, chớ có tiếng chuông hay
không tiếng chuông, đó là của tiếng chuông, thuộc tiền
trần cảnh vật, còn cái nghe luôn luôn đều có. Khi có
tiếng chuông thì nghe tiếng chuông, khi không có tiếng chuông
thì nghe không tiếng chuông, dầu tiếng chuông có hay không
vần nghe, cái nghe đó thường trú đâu có bị tiếng chuông có
hay không làm thay đổi. Cái nghe đó vẫn là cái nghe. Như
thế, bên trong đối với căn, tánh nghe, tánh thấy dựa vào căn
mà phát hiện nhưng không bị lệ thuộc vào căn, bên ngoài tánh
nghe, tánh thấy dựa vào trần mà phát hiện nhưng không bị
lệ thuộc vào trần.
Tóm
lại, kiến tánh đó lại là siêu thế. Vì lẽ tại thế mà
siêu thế, cho nên, chúng sanh rất khó nhận mà Phật phải
chỉ thị cho. Khi Phật chỉ cho như vậy rồi thì ngay chúng ta
cũng nhận biết được, thấy được mình có tánh thấy, tánh
nghe rất thường. Nhắm mắt, mở mắt, có tiếng, không
tiếng cũng thấy cũng nghe, không bị lệ thuộc vào trần vào
cảnh, mặc dù nó không ly trần, ly cảnh, ly căn nhưng nó siêu
việt lên trần lên cảnh lên căn. Nhờ có Phật chỉ thị như
vậy ta mới thấy được, đó là "thị" Phật tri
kiến.
Nói
một cách thông thường, lòng tham lam không phải là Phật tri
kiến, ích kỶ không phải là Phật tri kiến. Vậy thì bố thí,
hỶ xả là Phật tri kiến. Bởi vì tánh vô tham, vô sân, vô
si trong luận gọi là tam thiện căn, ba gốc lành, tức là
mọi điều lành đều từ đó mà ra, mà nó đã là gốc lành
thì nó tức là Phật tri kiến, chứ như phiền não vọng tâm
làm sao là căn bản của sự lành. Cho nên vô tham, vô sân, vô
si là Phật tri kiến. Hiểu sai lệch thật tướng vạn pháp,
chấp vô nhơn vô quả, tà nhơn tà quả đó là tri kiến chúng
sanh. Ngược lại, hiểu đúng thật tánh vạn pháp là vô thường,
vô ngã, đó là tri kiến Phật.
Hiểu
thật tướng vạn pháp theo vọng tướng phân biệt thị hiện,
có, không, thường, đoạn là tri kiến chúng sanh. Ngược lại,
ngộ được thật tánh vạn pháp nhất như bình đẳng, đó là
tri kiến Phật. Vậy thì, muốn biết hằng ngày mình có Phật
tri kiến không? Nhận được Phật tri kiến không? Chúng ta có
thể bằng vào tầng lớp đó mà biết được. Đây là đứng
trên phương diện tam tánh (thiện, ác, vô ký) và tri kiến
hằng ngày để phân biệt. Ác tánh là chúng sanh, không phải
Phật tri kiến, vậy thiện tánh là Phật tri kiến, mà thiện
bao gồm cả vô tham, vô sân, vô si, bố thí..., mặc dù thiện
có phân ra hữu lậu thiện, vô lậu thiện nhưng đều là
thiện, mà đều là thiện thì đó chính là diệu dụng của
Phật tri kiến, vả lại, tà tri, vọng kiến không phải Phật
tri kiến, thì chánh tri, chánh kiến chính là Phật tri kiến,
sự phát hiện của Phật tri kiến, chúng ta có thể hiểu qua
tác dụng như thế, chúng ta không thể hiểu Phật tri kiến trên
bản thể, vì bản thể Phật tri kiến là ly ngôn tự chứng.
Tất cả vạn pháp chỉ thấy được "dụng", "tướng",
chứ không thể thấy được "thể", huống chi là
Phật tri kiến. Đó là "thị" Phật chi kiến. Đức
Phật đã chỉ thị cho như vậy, về phần chúng sanh là phải
"ngộ" Phật tri kiến. Ngộ là nhận biết, ngộ là
giải ngộ, chứng ngộ. Nhưng chúng sanh nghe Phật chỉ thị
cho như vậy là chúng sanh đã giải ngộ chứ chưa chứng ngộ.
Nghĩa là ngộ đó bằng tâm tư phân biệt biện giải mà ngộ
được. Nhờ giải ngộ đó rồi tu, nhờ tu mà nhập được
Phật chi kiến, đạt được vô phân biệt trí thật chứng mà
ngộ.
Đến
giai đoạn trực chứng là ngộ, Ngộ đó như các Thiền sư,
trực hạ thừa đương. Ngộ đó không bằng biện giải, không
bằng vào suy tư phân biệt. Một thiền sinh đến hỏi đạo,
vị Thiền sư trả lời một câu vô nghĩa, ngay nơi đó mà
trực nhận thừa đương gọi là ngộ. Nếu lúc đó Thiền
sinh dùng tâm tư phân biệt để lý giải thì sai và không
ngộ được. Trường hợp này rất khó và hiếm, chúng ta
chỉ giải ngộ được mà thôi. Sau khi nghe đức Phật dạy
rồi phân biệt so sánh, hiểu rằng mình có Phật tri kiến, khác
với phiền não nhiễm ô..., nhưng cũng chính nhờ biết, hiểu
như vậy, đó cũng là một bước đề đưa tới chứng ngộ và
ngộ nhập. Giai đọan thứ tư là "nhập" Phật tri
kiến, tức chứng nhập vào tri kiến Phật, thực dụng được
Phật tri kiến đó gọi là chứng nhập. Cho nên đức Phật
nhập tri kiến Phật rồi thì tự phát ra cái khả năng, cái
diệu dụng tùy cơ thuyết pháp giáo hóa chúng sanh.
Đối
chiếu ngộ Phật tri kiến ngang giai đoạn sơ địa kiến đạo,
từ kiến đạo trở lên dùng ngộ đó mà tu (dĩ ngộ vi tu),
tự ngộ mà tu (tự ngộ vi tu). Tu là tu theo chỗ ngộ chứ không
tu theo chỗ giải, đó gọi là nhập.
Trong
kinh Niết-bàn có ví dụ một người đàn bà nghèo có châu báu
trong nhà nhưng không biết, để chôn vùi dưới bao nhiêu đất
cát bụi dơ. Vì không biết mình có châu báu, cho nên sống
một đời cực khổ thiếu thốn. Một hôm, có người bạn lành
tới, thấy biết có châu báu nên vạch tất cả đất cát
bụi dơ đó lên để châu báu hiện ra. Đó là khai cho bà ta
thấy châu báu, nhưng bà thấy thì thấy mà vẫn không hiểu
được sự quý giá như thế nào, như trong kinh Lăng Nghiêm nói:
"Khẩu năng thuyết dược, chơn dược hiện tiền bất năng
phân biệt". Miệng thì nói vị thuốc này vị thuốc nọ
nhưng khi để các vị thuốc trước mắt thì không phân biệt
được. Người đàn bà nghe nói vàng bạc châu báu, vàng bạc
để trước mắt mà không biết. Cho nên phải "thị",
chỉ bày cho biết giá trị của châu báu như thế nào... Có
chỉ cho biết rồi mới ngộ. Khi ngộ rồi mới biết giá
trị châu báu, mới quý trọng giữ gìn, tìm cách sử dụng nó.
Cũng như chúng sanh không biết Phật tri kiến của mình nên
cứ bỏ lăn lóc trong phiền não nhiễm ô, trong sanh tử mà không
biết đến. Khi biết rồi mới giữ gìn và sử dụng, gọi là
nhập. Hiểu được tánh cách của châu báu là ngộ, sử
dụng được châu báu là nhập. Nghĩa khai, thị, ngộ, nhập là
vậy.
Trong
kinh Lăng Nghiêm còn hai đoạn ngộ và nhập, tức là sau khi Tôn
giả A-nan được Phật khai thị (thất xứ trưng tâm, thập phương
hiển kiến) cho Ngài thấy rồi, Tôn giả A-nan liền thưa:
"Mong Phật Như Lai, vi diệu khai thị, liễu nhiên tụ tri,
hoạch bổn diệu tâm, thường trú bất diệt". Nhờ đức
Như Lai khai thị một cách vi diệu, cho nên con rõ biết được
cái diệu tâm bổn lai thường trú bất diệt. Khi Tôn giả A-nan
ngộ được bồn diệu tâm đó rồi, Tôn giả đứng trên cái
bản diệu tâm đó phát lời thệ nguyện tán thán Tam Bảo và
độ sanh: "Diệu Trạm tổng trì bất động tôn..." đó
tức là ngộ.
"Nhập"
tức như trong Lăng Nghiêm, về phần hai mươi lăm vị Thánh tu
chứng viên thông. Có Ngài từ nhãn căn mà ngộ nhập lý viên
thông, có ngài từ nhĩ căn, tỶ căn, sắc trần, thanh trần,...
mà ngộ nhập lý viên thông. Gồm tất cả hai mươi lăm vị,
mỗi vị từ mỗi pháp môn mà chứng nhập lý viên thông. Lý
viên thông tức Phật tri kiến, Phật tánh vậy. Bởi Phật tri
kiến là cái lý chung nhất cùng dung thông hết tất cả cho nên
gọi là viên thông. Có ngài từ nhĩ căn, có ngài từ nhãn căn...,
quán nhãn căn, quán nhĩ căn. Bởi vì trong mỗi pháp, trên tướng
dụng có sai khác nhưng trên thật tánh thì nhất thiết pháp bình
đẳng, mà đã là bình đẳng thì thực tánh của một vi
trần cũng như thực tánh của một núi tu di. Tùy theo căn cơ,
có người quán núi tu di ngộ được thật tánh của vạn pháp,
có người quán một vi trần mà ngộ được thật tánh của
vi trần để ngộ nhập thực tánh của vạn pháp. Trên phương
tiện, pháp môn, dụng công tu tập có khác, nhưng chỗ chứng
ngộ thì y như nhau.
Kinh văn:
Phật bảo Xá-lợi-phất, các đức Phật Như Lai chỉ giáo hóa
hàng Bồ-tát. Phàm có làm gì đều thường vì một việc là
chỉ khai thị chúng sanh ngộ nhập tri kiến Phật.
Xá-lợi-phất,
Như Lai chỉ đem nhất Phật thừa mà nói pháp cho chúng sanh,
chứ không có thừa nào khác hoặc hai, hoặc ba. Xá-lợi-phất,
tất cả pháp của mười phương chư Phật cũng đều như
vậy.
Giải thích
: Trước đức Thích Ca nói về Ngài, đoạn này cũng nói thêm
rằng không phải một mình Ta nói như vậy mà mười phương các
đức Phật cũng nói như vậy. Lời này vừa để làm chứng
lời mình (đức Thích Tôn) nói là đúng, vừa để tỏ lời mình
nói cũng là quyền trí như các đức Phật mười phương mà cũng
vừa để tăng thêm lòng tin của đại chúng đối với lời nói
của Ngài nữa.
Kinh văn
: Xá-Lợi-Phất, các đức Phật quá khứ dùng vô lượng vô
số phương tiện, các thứ nhân duyên, thí dụ ngôn từ, vì
chúng sanh diễn nói các pháp, pháp đó đều là nhất Phật
thừa. Các chúng sanh theo các đức Phật nghe pháp rốt ráo đều
được nhất thiết chủng trí.
Giải thích
: Nhất thiết trí là Phật trí. Trí biết được tất cả
vạn pháp và sự sai biệt của vạn pháp nên gọi nhất
thiết trí hay nhất thiết chủng trí.
Kinh văn
: Xá-lợi-phất, các đức Phật vị lai sẽ xuất hiện ở đời
cũng dùng vô số phương tiện, các thứ nhơn duyên, thí dụ
ngôn từ vì chúng sanh diễn nói các pháp, pháp ấy đều là
nhất Phật thừa. Các chúng sanh theo Phật nghe pháp, rốt ráo
đều được chứng nhất thiết chủng trí.
Xá-lợi-phất,
các đức Phật hiện tại trong vô lượng trăm ngàn vạn ức
Phật độ ở 10 phương, đem lại nhiều lợi ích an lạc cho
chúng sanh. Các đức Phật ấy cũng dùng vô lượng vô số các
thứ nhân duyên, thí dụ ngôn từ vì chúng sanh diễn nói các
pháp, pháp ấy cũng đều là nhất Phật thừa. Và các chúng
sanh ấy theo Phật nghe pháp, rốt ráo đều chứng được
nhất thiết chủng trí.
Này Xá-lợi-phất,
các đức Phật chỉ giáo hóa hàng Bồ-tát, muốn đem tri
kiến Phật chỉ thị cho chúng sanh, muốn đem tri kiến Phật
cho chúng sanh tỏ ngộ, muốn khiến chúng sanh nhập vào tri
kiến Phật.
Này Xá-lợi-phất,
Ta nay cũng như vậy. Ta biết các chúng sanh có các thứ dục
lạc khác nhau, thâm tâm đắm trước khác nhau, tùy theo bản tánh
của họ, Ta dùng các thứ nhân duyên, thí dụ ngôn từ và
sức phương tiện để vì họ nói pháp.
Xá-lợi-phất,
như thế, đều vì muốn khiến cho tất cả được nhất
Phật thừa, nhất thiết trí mà thôi.
Này Xá-lợi-phất,
trong 10 phương thế giới còn không có hai thừa huống chi có
ba.
Giải thích
: Đoạn kinh này dẫn ba đời các đức Phật, quá khứ, vị
lai, hiện tại để minh chứng rằng, chính ngày hôm nay đức
Thích Tôn nói pháp cũng giống như ba đời các đức Phật nói
pháp không khác, chỉ vì duy nhất đại sự là "khai thị
cho chúng sanh ngộ nhập Phật tri kiến" mà thôi.
Kinh văn
: Xá-lợi-phất, lúc các đức Phật ra đời nhằm vào thời
ngũ trược ác thế, gọi là kiếp trược, phiền não trược,
chúng sanh trược, kiến trược, mạng trược.
Như
vậy, Xá-lợi-phất, trong thời kiếp trược rối loạn, chúng
sanh cấu trọng, xan tham tật đố, thành tựu các bất thiện
căn, cho nên các đức Phật dùng sức phương tiện từ Nhất
Phật thừa phân biệt nói thành ba.
Giải thích
: Như đã biết, trí tuệ của Phật là đồng nhất, thật tướng
chư Phật chứng ngộ là đồng nhất, bản hoài chư Phật ra
đời độ sanh cũng đồng nhất, chỉ vì khai thị chúng sanh
ngộ nhập Phật tri kiến, tức có nghĩa là đức Phật chỉ nói
về Nhất thừa pháp mà thôi. Bởi Phật tri kiến đó là thể
của Nhất thừa pháp, thật tướng, thật trí, quyền trí cũng
là thể của Nhất thừa pháp. Nếu ly ba thứ đó ra thì Nhất
thừa pháp không thể có. Bởi nhất thừa pháp thuộc về giáo,
còn trí tuệ, thật tướng và Phật tri kiến thuộc về lý,
thuộc về cảnh, thuộc về chơn như, mà nhất thừa giáo là
giáo từ lý được thành lập, có lý như vậy rồi thuyết lý
đó ra thành giáo, gọi là Nhất thừa giáo. Một bên thuộc
về sở thuyên, một bên thuộc về năng thuyên, dù rằng sở
thuyên, năng thuyên cũng đều đồng là nhất thừa hết.
Thế
tại sao đức Phật lại không nói Nhất thừa giáo cho chúng
sanh nghe ngay từ đầu và suốt cả thời thuyết giáo của Ngài
mà Ngài lại phải nói Tam thừa làm gì?
Bởi vì,
đức Phật ra đời gặp thời ngũ trược ác thế, cho nên tùy
theo cơ duyên từ Nhất thừa pháp phương tiện nói ra Tam
thừa để dắt dẫn chúng sanh, rồi từ đó đưa về nhất
thừa. Nếu không phương tiện nói Tam thừa thì không thể
đưa về Nhất thừa được.
Chỗ
chứng ngộ của đức Phật có thể ví dụ một cách thông thường
như sau : Một học sinh học biết bài toán cộng 2 + 2 = 4, khi
biết được như vậy tức là học sinh ấy đã chứng được
chân lý 2 + 2 = 4. Nhưng chứng được chân lý ấy là phải
trải qua một thời gian chớ không phải một hai ngày mà
biết được 2 + 2 = 4. Nhưng, khi biết được rõ rồi thì đó
là một sự thật, đối với học sinh đó rất dễ dàng. Cái
đó có thể gọi là thật trí. Nhưng khi đem chân lý thật
chứng 2 + 2 = 4 ấy dạy lại cho em bé ba tuổi thì phải nói cách
nào cho em hiểu ? Tức phải trãi qua một thời gian và dùng
nhiều cách thức, hoặc phải tốn nhiều kẹo bánh dỗ dành,
ví dụ ta đi từ 1 + 1 = 2 và vế hai cũng đi từ 1 + 1 = 2.
Tức 1 kẹo + 1 kẹo + 1 kẹo + 1 kẹo + 4 kẹo. Rồi tiến lên 2
kẹo (vế 1) + 2 kẹo (vế 2) = 4 kẹo vậy. Nghĩa là phải đi
từ dễ đến khó mới dạy cho em biết được 2 + 2 = 4.
Cứ vào
việc thông thường này để hiểu sự chứng ngộ thật tướng
các pháp của Phật, Ngài muốn đem chỗ chứng ngộ ấy nói
cho chúng sanh nghe, nhưng vì căn cơ chúng sanh chưa nhận thức
được lý Nhất thừa nên đức Phật từ bản hoài ra đời
để nói Nhất thừa giáo, Ngài lại phải phương tiện nói ra
Tam thừa giáo.
Đời ngũ
trược ác thế là thế nào ? Trược là khổ thống, tạp
nhiễm xấu xa, độc ác. Chúng sanh bị mắc vào năm thứ này
cho nên gọi là ngũ trược. Trong năm trược thì phiền não trược
và kiến trược làm tự thể cho các trược khác.
Phiền não
trược : Chỉ cho ngũ độn sử. Tất cả phiền não của chúng
sanh không ngoài 10 thứ là ngũ độn sử và ngũ lợi sử. Ngũ
độn sử là : tham, sân, si, mạn, nghi. Năm thứ này đần độn
không thể dùng lý, dùng sự hiểu biết để dứt trừ được
mà cần phải thực hành kiên cố mới dứt trừ được nên
gọi là độn sử. Hay nói cách khác là tu sở đoạn hoặc, là
những lậu hoặc không thể hiểu lý suông mà cần phải tu,
phải thực hành mới đoạn trừ được.
Kiến trược
: Chỉ cho ngũ lợi sử. Ngũ lợi sử là : Thân kiến, biên
kiến, tà kiến, kiến thủ và giới cấm thủ. Thân kiến
tức là chấp sắc thân tứ đại, ngũ uẩn này là thật ngã,
không biết rằng sắc thân tứ đại là do hòa hợp hư giả,
không có cá thể riêng biệt tồn tại ngoài các duyên. Do
chấp thân kiến nên sanh ra biên kiến. Biên kiến là chấp
rằng thân tứ đại này, ngã này tồn tại mãi, con người
chết rồi vẫn là con người, linh hồn không bao giờ thay đổi,
đó thuộc về thường kiến. Ngược lại hoặc cho rằng con
người sống mấy mươi năm đến khi nhắm mắt tắt thở là
hết, đó thuộc về đoạn kiến. Không hiểu rằng, chấp
lệch về thường kiến, hay về đoạn kiến cũng đều không
đúng với tánh cách của sự vật, cũng không đúng với tánh
cách của con người, nên gọi đó là biên kiến. Do biên
kiến sanh ra tà kiến. Tà kiến là hoặc chấp đoạn, chấp thường,
hoặc chấp hữu, chấp vô. Nói rộng ra là chấp tất cả các
pháp và vũ trụ theo một tánh cách thiên lệch, gọi là tà
kiến. Khi chấp tà kiến như vậy rồi cứ giữ chặt kiến
chấp ấy và cho là độc tôn, là đúng thật, là chân lý
tuyệt diệu mà không chịu thay đổi, gọi là kiến thủ
kiến. Từ những tà kiến, kiến thủ kiến mà có những hành
động, phương pháp tu hành không phải nhân đưa đến giải
thoát mà cho đó là nhân đưa đến đạo giải thoát, như
nhịn ăn hay các lối khổ hạnh của ngoại đạo ở Ấn Độ.
Gọi đó là giới cấm thủ, tức là giữ chặt những điều
răn cấm hay những pháp môn tu sai lệch không đưa đến đạo
giải thoát chân thật.
Năm
thứ này gọi là lợi sử hay kiến hoặc. Lợi là mảnh lợi,
không có căn bản sâu xa chắc chắn, chẳng qua là vì tà sư
ác hữu, vì suy tư sai lệch mà có ra. Đến khi thấy được lý
Tứ đế của Phật thì năm kiến chấp này tiêu trừ. Năm
thứ kiến này đứng trên quả vị thì lên đến kiến đạo
Tu-đà-hoàn là đoạn trừ. Do đó cũng có tên là kiến sử đoạn
hoặc, tức hoặc lậu, kiến được đế lý chân thật là đoạn
trừ. Đây không cần dụng công tu hành mà chỉ cần có sự
thấy biết đứng đắn, tin tưởng chính đáng là đoạn trừ
năm hoặc này, nên gọi là kiến hoặc.
Tóm
lại, đứng về mặt nhận thức (kiến) sai lệch thì nó trở
thành kiến trược, mà đứng về mặt tình cảm nhiễm ô,
phiền não thì gọi là phiền não trược.
Hai thứ
trược này là nguồn gốc, là căn bản, là nguyên nhân chính
vì hai thứ đó kết hợp lại, chúng sanh dựa vào đó tạo
nghiệp thọ sanh, làm thân chúng sanh lăn lộn trong luân hồi
sanh tử.
Chúng
sanh có hai nghĩa : Kết hợp chúng duyên mà thành và chúng đa
sanh tử, chịu nhiều sự sanh tử luân hồi nên gọi là chúng
sanh. Khi chấm dứt sanh tử luân hồi, phá bỏ các duyên thì
không gọi là chúng sanh nữa.
Chúng
sanh trược : Do từ phiền não trược và kiến trược mà ra,
cho nên phiền não trược, kiến trược là gốc, là nhân mà
chúng sanh trược là quả.
Mạng trược
: Có chúng sanh tức nhiên có đời sống, quả báo của chúng
sanh, có sức mạnh để làm cho chúng sanh đó sống trong 10 năm,
20 năm... hay mới lọi lòng ra đã chết. Cái mạng mạch mỗi
người không chừng đổi gì hết, chúng sanh muốn kéo dài đời
sống đó cũng không thể kéo dài ra được, muốn sống lâu mà
không sống lâu, muốn đừng chết mà nó vẫn chết, không
tự tại với chính mình nên gọi là mạng trược.
Còn bị
phiền não nhiễm ô, còn chúng sanh luân hồi sanh tử. Như
vậy, phiền não trược, kiến trược là nhân, mạnh trược,
chúng sanh trược là quả. Đồng kết phiền não trược,
kiến trược, chúng sanh trược, mạng trược trong một
khoảng thời gian nào đó thì gọi là Kiếp trược. Kiếp trược
phụ thuộc vào bốn trược kia, nếu như không có 4 trược
kia thì khoảng thời gian đó không có gì là trược nên không
thể gọi là thời kiếp trược được. Chúng sanh ở đời
kiếp trược bị cấu trọng, xan tham tật đố, cấu là chỉ
cho kiến trược. Xan là ôm giữ mãi những vật mình có mà không
chịu chia xẻ, bố thí cho người khác. Tham là vật gì chưa có
muốn cho có, muốn mãi không bao giờ đủ. Tật đố là ai có
điều chi hay hơn, tốt hơn... thì sanh lòng ganh ghét, tỴ
hiềm. Vì xan tham tật đố có những tánh cách như vậy, cho nên
xan tham là nhơn của bần cùng, tật đố là nhơn của hạ
tiện. Khi thấy người hơn thì sanh lòng ganh tỴ, đó là tạo
nhơn để thua người, làm kẻ hạ tiện, từ đó thành tựu các
bất thiện.
Đức
Phật ra đời gặp thời như vậy, với chúng sanh như vậy thì
làm sao Ngài đem đạo lý Nhất thừa mà dạy được. Cho nên,
Phật phương tiện từ Nhất thừa phân biệt nói thành ba.
Vậy thì ba đó là ba giả thuyết chứ không phải chân thật,
tuy nó vẫn có công dụng rất lớn lao dẫn đến Nhất thừa.
Kinh văn
: Này Xá-lợi-phất, nếu đệ tử của Ta, người nào tự
gọi A-la-hán, Bích-chi Phật, mà không nghe không biết được
việc các đức Như Lai là chỉ giáo hóa hàng Bồ-tát thì
những người đó không phải Phật đệ tử, không phải A-la-hán,
không phải Bích-chi Phật.
Giải thích
: Đoạn kinh trên đức Phật chỉ rõ như thế nào là tăng thượng
mạn, như thế nào là không tăng thượng mạn, như thế nào là
đệ tử Phật, là A-la-hán.
Đức
Phật nói Tam thừa là nói chung cho tất cả, trong khi Ngài dùng
phương tiện nói Tam thừa thì dù có những người tin rằng,
đó là pháp chân thật mà tu hành chứng quả hoặc A-la-hán, Bích-chi
Phật..., nhưng ít nhất cũng phải hiểu rằng, đại sự ra đời
của đức Phật không phải nhằm chừng ấy, mà cốt giáo hóa
hàng Bồ-tát, có nghĩa là đức Phật ra đời cốt dạy đạo
nhất thừa. Nói Bồ-tát tức nói hạng người đủ căn cơ trình
độ lãnh thọ đạo lý nhất thừa. Hoặc người nghe đạo lý
nhất thừa, ít ra phải hiểu, phải biết, dù không chứng
ngộ được, nhưng phải thấy được, tin được đại sự đức
Phật ra đời, có như vậy mới gọi là A-la-hán, Bích-chi
Phật, đệ tử Phật được.
Kinh văn
: Này Xá-lợi-phất, các hàng Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni tự cho mình
đã được A-la-hán, ở vào thân tối hậu cứu cánh Niết-bàn,
lại không còn có chí nguyện cầu A-nậu-đa-la-tam-miệu-tam-bồ-đề
thì nên biết, hạng này đều là kẻ tăng thượng mạn. Sở
dĩ làm sao ? Nếu có Tỳ-kheo thật chứng quả A-la-hán mà không
tín được pháp này thì không có lẽ đó. Trừ sau khi đức
Phật diệt độ, hiện tiền không có Phật. Vì sao ? Vì sau
khi Phật diệt độ những kinh như thế mà hạng người thọ
trì, đọc tụng, giải nghĩa thì hạng người đó khó có được.
Nếu gặp các đức Phật khác thì đối với pháp này bèn
được hiểu rõ.
Giải thích
: Thân tối hậu, một vị đã tu chứng quả A-la-hán phải đủ
bốn điều : Thử sanh dĩ tận, phạm hạnh dĩ lập, sở tác dĩ
biện, bất thọ hậu hữu. Bốn điều này phối hợp với lý
Tứ đế như sau :
Thử
sanh dĩ tận, tương xứng với Khổ đế, khổ được dứt
trừ đoạn diệt, không còn tái sanh nữa.
Phạm
hạnh dĩ lập, tương xứng với Đạo đế, tức pháp môn tu hành
đã được kiến lập, đầy đủ và thành tựu phạm hạnh.
Sở tác
dĩ biện, tương xứng với Diệt đế. Niết-bàn đã chứng,
điều cần làm đã làm xong.
Bất
thọ hậu hữu, tương xứng với Tập đế, Tập đế là nguyên
nhân của hậu hữu (đời sau). Đã dứt hết Tập đế tức
không còn thọ hậu hữu nữa.
A-la-hán
là gì ? Là người đã thành tựu viên mãn đạo lý Tứ đế.
Muốn thành tựu đạo lý Tứ đế, hành giả phải trãi qua ba
giai đoạn, kiến đạo, tu đạo và vô học đạo.
Nhận
thức rõ đạo lý Tứ đế, như biết cuộc đời là khổ, tuy
vẫn biết nếu đứng trên bình diện tương đối, cuộc đời
vẫn vui, nhưng đó là cái vui của thế gian, nếu đứng trên
bình diện tuyệt đối thì thế gian chưa vui, thế gian còn
khổ, bởi chúng sanh còn đang chịu sanh tử luân hồi, chịu
luật vô thường chi phối. Muốn sống mà cứ chết, muốn không
bệnh mà cứ bệnh..., cho nên biết thế gian là khổ. Nói cho
cùng, thế gian vẫn còn khổ, hiểu rõ được như vậy gọi là
biết được Khổ đế.
Biết
được khổ đó và cũng biết chắc rằng khổ đó do ái dục
vô minh sanh ra, chứ không do một nguyên nhân nào khác. Như
thế là biết được Tập đế. Và biết rõ rằng hễ dứt
trừ được khổ nhơn và khổ quả thì được tịch tịnh an
lạc Niết-bàn, đó gọi là Diệt đế. Và cũng biết rằng giáo
lý Bát chánh đạo, Tam thập thất Bồ-đề là con đường chân
chánh, là pháp môn đứng đắn đưa đến Nhất thừa đạo.
Như vậy là biết được Đạo đế.
Khi tìm
hiểu lý Tứ đế chân chánh như vậy gọi là kiến đạo.
Kiến đạo mới trừ được ngũ lợi sử, kiến hoặc mà thôi.
Phải đợi bước qua địa vị tu đạo, tức từ nhị quả Tư-đà-hàm
đến A-la-hán hướng, thời gian đó gọi là tu đạo. Thời
gian này là thật hành theo lý Tứ đế, đoạn trừ ngũ độn
sử. Khi đã đoạn trừ ngũ độn sử tức dứt hết Tập đế,
dứt Tập đế tức dứt Khổ đế, chứng Niết-bàn, bước lên
quả vị A-la-hán gọi là Vô học đạo. Đến quả vị A-la-hán
là thân cuối cùng không còn tái sanh nữa. Nhưng, nếu đến
đó rồi tự cho là đủ mà không có chí nguyện cầu vô thượng
Bồ-đề thì những người như vậy gọi là tăng thượng
mạn. Tăng thượng mạn là chấp chặt nơi quả vị Hữu dư
y, Vô dư y Niết-bàn, cho là cứu cánh rồi, trên A-la-hán không
còn gì nữa nên không chịu cầu vô thượng Bồ-đề.
Trên là
nói không biết bản nguyện của Phật ra đời... thì không
phải là A-la-hán,... chứ chưa thuộc loại tăng thượng mạn,
những người chấp chặt quả vị mới gọi là tăng thượng
mạn.
Nhưng, có
trường hợp nào một vị A-la-hán chấp chặt quả vị mà không
thuộc loại tăng thượng mạn không ? Có. Ngoại trừ "sau
khi Phật diệt độ, hiện tiền không có Phật". Bởi vì
khi đức Phật diệt độ rồi không có người nói pháp Nhất
thừa khai quyền, hiển thật cho nghe thì làm sao biết được
ngoài quả vị A-la-hán còn có quả vị vô thượng Bồ-đề
nữa, trường hợp này không gọi là tăng thượng mạn.
Như
vậy thì những vị A-la-hán luôn ở quả vị đó chứ không
thể chứng quả vị vô thượng Bồ-đề hay sao? Trừ trường
hợp gặp được các đức Phật khác ra đời thì sẽ được
đức Phật đó giải rõ pháp khai quyền hiển thật và bấy
giờ vị A-la-hán đó sẽ vượt lên cầu chứng quả vị vô
thượng Bồ-đề.
Kinh văn
: Này Xá-lợi-phất, các Ông hãy nên nhất tâm tín giải thọ
trì lời Phật. Các đức Phật Như Lai nói không hư dối. Không
có các thừa khác mà chỉ có nhất Phật thừa.
Giải thích
: Đức Phật nhắc đi nhắc lại "các đức Như Lai nói không
hư dối" đức Phật lúc nói Tam thừa, Ngài không nói đây
là Ta giả nói, cho nên khi Ngài nói Tam thừa thì mọi người
đều tin rằng Tam thừa là chân thật. Đến hội Pháp Hoa đức
Phật lại nói Nhất thừa mới là chân thật còn Tam thừa
chỉ là phương tiện. Điều này sẽ khiến mọi người lầm
nghĩ rằng, đức Thế Tôn nói trước sau bất nhất, vậy thì
lời Ngài có hư dối không ? -Không. Mặc dù trên ngôn từ
kinh giáo trình bày trước sau khác nhau nhưng ý nghĩa và mục
đích trước sau vẫn là một. Đại sự ra đời giáo hóa
của chư Phật trước sau cũng duy nhất, lời chư Phật nói không
hư dối là vậy.
Kinh văn
: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn muốn lặp lại nghĩa này mà nói
bài kệ rằng :
Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni, có những người ôm tâm tăng thượng mạn, còn Ưu-bà-tắc
ngã mạn, Ưu-bà-di thì bất tín. Bốn chúng như vậy, số đó
có năm ngàn. Họ không tự thấy được lỗi của mình, đối
với giới có thiếu, có lậu lọt, rồi cứ bảo vệ che dấu
chỗ tỳ vết, hàng tiểu trí đó đã ra đi rồi, cặn bả
trong chúng hội, do oai đức của Phật đã lui ra. Những hạng
kém ít phước đức đó không kham chịu được giáo pháp này.
Những cành lá trong chúng hội này không còn nữa mà chỉ còn
hạt chắc thôi.
Giải thích
: Đây là đoạn kệ lặp lại năm ngàn người tăng thượng
mạn ở đoạn kinh trước. Năm ngàn này không phải chỉ hàng
xuất gia mà cả tại gia. Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni thì tăng thượng
mạn, vì có tu, có chứng quả nhưng lại chấp chặt quả vị
nên bị lỗi tăng thượng mạn. Ưu-bà-tắc thì ngã mạn, đây
là bệnh chấp ngã cố hữu của chúng sanh. Còn Ưu-bà-di thì
bất tín, bất tín hay ty liệt mạn. Mỗi hạng người có
mỗi bệnh, gồm năm ngàn người, không tự thấy lỗi mình,
đối với giới có khuyết có lậu. Khuyết là tu hành không
đầy đủ, thiếu sót, do khuyết cho nên phiền não lọt vào.
Bởi vì người xuất gia, giới như phao nỗi qua sông, phao
nỗi bị lũng nước sẽ tràn vào và bị chìm nên gọi là
khuyết lậu.
Cũng có
nghĩa nữa là đối với giới luật oai nghi thiếu sót, giữ gìn
không chu đáo gọi là khuyết; định cộng giới, đạo cộng
giới không có nên gọi là lậu. Những hạng như thế đã ra
hết, chỉ còn lại hạt chắc thật. Bây giờ, chính lúc đức
Phật nói pháp Nhất thừa vậy.
Kinh văn
: Xá-lợi-phất hãy khéo nghe, pháp của các đức Phật chứng
được, và vô lượng sức phương tiện của Ngài đem ra vì
chúng sanh mà nói. Đối với điều tưởng niệm trong tâm
của chúng sanh, với các thứ hành đạo hoặc bao nhiêu tánh
dục của chúng sanh, hoặc các nghiệp thiện, nghiệp ác đời
trước của chúng sanh, Phật đều biết rõ. Ngài dùng các nhân
duyên thí dụ ngôn từ, các sức phương tiện khiến cho tất
cả những người đó đều được hoan hỶ.
Giải thích
: Chư Phật sở đắc pháp là chỉ cho thật trí, vô lượng phương
tiện lực là chỉ cho quyền trí. Đức Phật do thật trí và
quyền trí mà nói pháp cho chúng sanh. Đức Phật biết rõ
từng căn tánh và dục của chúng sanh. Tánh là những điều căn
để gắn chặt từ xưa, dục là những điều ham muốn hôm
nay.
Kinh văn
: Hoặc nói Tu-đa-la, Già-đà, Bổn sự, Bổn sanh,
Vị-tằng-hữu, cũng nói về Nhân duyên, Thí dụ, Kỳ-dạ, Ưu-ba-đề-xá.
Giải thích
: Đây là Phật nói 9 bộ kinh, thường nói 12 bộ, nhưng Tiểu
thừa Phật mới nói 9 bộ, chưa có Thọ ký, bởi Tiểu thừa
Phật chưa Thọ ký, và Đại phương quảng, vì Phật chưa nói
đến kinh Đại thừa.
Tu-đa-la
là khế kinh, Già-đà là trùng tụng, Bổn sự là nói về sự
nghiệp tu hành trong đời quá khứ của đức Phật. Bổn sanh
là nói về sự thọ sanh đời trước của đức Phật. Đức
Phật sanh ra tên gì, họ gì, ở đâu..., Vị tằng hữu,
những điều chưa từng có. Nhân duyên, Thí dụ, Kỳ-dạ là
Trùng tụng, Ưu-ba-đề-xá là luận nghị. Luận nghị tức là
một lối hành văn trong kinh, lời lẽ đối đáp, phân tích,
giảng giải những điều Phật đã nói.
Mười
hai bộ kinh này có nghĩa là 12 bộ loại, phân theo thể tài và
phân theo nội dung. Như Tu-đa-la là phân theo thể tài, văn trường
hàng, văn xuôi. Kỳ-dạ, Trùng tụng là phân theo văn kệ, có
lối kệ độc khởi thì gọi là Kỳ-dạ, kệ lặp lại văn
trường hàng thì gọi là trùng tụng. Bổn sanh, Bổn sự, Nhân
duyên là phân theo nội dung, Luân nghị là phân theo thể tài.
Kinh văn
: Những hàng độn căn ưa thích pháp nhỏ, tham trước sanh
tử, đối với vô lượng Phật không hành được đạo thâm
diệu, bị các khổ làm não loạn, đối với những người đó
Ta nói pháp Niết-bàn cho.
Giải thích
: Đây là pháp Tiểu thừa. Lúc bấy giờ đức Phật chỉ nói
về Niết-bàn, giúp trừ sanh tử, đoạn các lậu hoặc mà thôi
chứ chưa nói sẽ thành Phật đạo, chứng Bồ-đề.
Kinh văn
: Ta thiết lập ra phương tiện ấy, khiến họ được vào
Phật huệ. Nhưng, Ta chưa từng nói (các ông sẽ được thành
Phật đạo). Bởi vì sao mà chưa từng nói? Bởi vì thời gian
nói chưa đến, hôm nay mới đúng lúc, Ta quyết định nói pháp
Đại thừa.
Giải thích
: Nên hiểu rằng, trước kia Ngài đã nói pháp Đại thừa
rồi, nhưng Đại thừa trước Pháp Hoa Phật chỉ thọ ký cho
hàng Bồ-tát thành Phật. Đến Pháp Hoa mới chung kết, tóm thâu
cả hàng Thanh Văn hồi tâm hướng Đại đều được thọ ký
thành Phật, nên Đại thừa trong Pháp Hoa có nghĩa trọn vẹn
hơn. Do đó, gọi là Đại thừa Viên giáo.
Kinh văn
: Ta nói 9 bộ pháp này, tùy thuận theo chúng sanh cốt để
đưa vào Đại thừa, cho nên nói kinh này.
Có
những Phật tử tâm thanh tịnh, nhu nhuyến và lợi căn, đối
với vô lượng các đức Phật có thể tu hành đạo thâm
diệu. Ta sẽ vì các hàng Phật tử đó, nói kinh Đại thừa này.
Ta thọ ký cho những người như thế, tương lai thành Phật đạo.
Do họ thâm tâm niệm Phật, tu trì giới luật thanh tịnh nên
những hạng người đó nghe mới được thành Phật thì sanh
hoan hỶ lớn lao đầy khắp cả thân mình. Phật biết tâm
hạnh của những người đó, cho nên nói kinh Đại thừa.
Hàng
Thanh Văn hoặc Bồ-tát nghe pháp Ta nói cho đến một câu kệ
cũng đều thành Phật đạo không có nghi.
Giải thích
: Tâm thanh tịnh nhu nhuyến tức là có tâm tín thuận, lợi căn
tức là có trí tuệ. Có tín và có tuệ.
Biết tâm
hạnh tức nhiên biết sở hành trong tâm. Sở hành trong tâm là
đủ có tín có tuệ, thọ lãnh và nạp được giáo lý Đại
thừa nên Phật nói kinh Đại thừa.
Nghe
một câu kệ cũng thành Phật, bởi vì câu kệ đó nói lên đạo
lý làm Phật, lẽ tất nhiên nghe câu kệ đó sẽ thành Phật.
Kinh văn
: Trong 10 phương Phật độ, chỉ có pháp Nhất thừa chứ không
hai cũng không ba, trừ Phật phương tiện nói ra, mà phương
tiện nói cũng chỉ dùng danh tự giả để dẫn đạo các chúng
sanh.
Giải thích
: Nói Nhị thừa, Tam thừa là danh tự giả để dẫn dắt chúng
sanh, chứ đó cũng không phải thật.
--- o0o ---
Mục
lục Kinh Pháp Hoa | 1 |
2 | 3a |
3b | 4a | 4b
| 4c | 5a
| 5b | 5c
|
6a | 6b | 7a
| 7b | 8a
| 8b | 8c
| 8d |
---o0o---
|
Thư Mục Tác Giả
|